Akrom abbasovich karimov, zafar avazmuratovich muqumov, mutabar hamidullaevna khodjaeva

Auditorlik faoliyati quyidagilarni o'z ichiga oladi: 

hisobni tekshirish yoki nazorat qilish (majburiy va ixtiyoriy) 

tahlil qilish 

vaqtinchalik nazorat qilish 

cheklangan audit 

ichki nazorat tizimlarini baholash va tekshirish 

adolatli narxni baholash 

boshqaruvni tekshirish 

menejment va mulk egalariga biznesni boshqarish uchun tavsiyalar berish 

buxgalteriya tamoyillarini baholash va tahlil qilish 

yillik moliyaviy hisobotlarni tayyorlashni monitoring qilish uchun 
ma'muriy tahlil va tayyorgarlik hisoboti, shuningdek guruhlar bo'yicha 
konsolidatsiyalangan moliyaviy hisobotni tayyorlash. 

---

78 
4.6. Ispaniyada
 
auditorlik
 
faoliyati
 
Ispaniyada
auditorlik
faoliyatini
amalga
oshirishda
asosiy hujjat
“
Auditorlik
faoliyati
to’g’risida
”
gi
1988 yil 12 iyulda qabul qilingan 
qonun hisoblanadi
. 
Bundan tashqari
auditorlik
faoliyati
Evropa
Ittifoqining
me’yoriy
hujjatlari
qoidalari
bilan
ham
tartibga
solinadi
.
Auditorlik
faoliyatini
tartibga solish Iqtisodiyot
vazirligi
zimmasiga
kiradi
. 
Iqtisodiyot
vazirligi
qoshida
Buxgalteriya
hisobi
va
audit
instituti
ta’sis
etilgan
(
keyingi o’rinlarda
-
institut
). 
Mazkur
institutga
quyidagi
vakolatlar
berilgan
: 

Auditorlar
tomonidan
auditorlik
faoliyatni
amalga
oshirilishi
ustidan
nazorat
olib
borish
. 
Nazorat
Ispaniya
qonunchiligida
nazarda
tutilgan
holatlarda
belgilangan
tamoyillar
va
uslubiy ko’rsatmalar
asosida
auditorlarga
va
auditorlik
tashkilotlariga
nisbatan
sanktsiyalar
ishlatishdan
iborat;

auditorlarning
Davlat
Reestrini
(
keyingi o’rinlarda 
–
reestr
) 
yaratish
va
olib
borish
, 
auditorlarni
va
auditorlik
tashkilotlarini
Reestrga
kiritish
va
undan
o’chirib
tashlash
tartibini
o’rnatish
, 
Institut
byulletenini
yaratish
va
nashr
etish
, 
auditorlar
uchun
malakaviy
imtihonlarni
o’tkazish
qoidalarini
belgilash
; 

auditorlik
faoliyatini
amalga
oshirishga
tegishli
ko’rsatmalar
va
uslubiy
tavsiyanomalarni
tasdiqlash
va
nashr
etish
; 

buxgalteriya
hisobi
va
audit
sohasida
me’yoriy-huquqiy
bazani
takomillashtirish
uchun
kerak
bo’lgan
hujjatlarni
ishlab
chiqish
, 
o’rganish
va
nashr
etish
bo’yicha
faoliyatni
amalga
oshirish
; 

Ispaniya
milliy
qonunchiligini
Evropa
Ittifoqida
amal
qilayotgan
qonunchilikka
muvofiqlashtirish
maqsadida
buxgalteriya
hisobi
va
audit
sohasidagi
amaldagi qonunchilikni
o’zgartirish
bo’yicha
kerak
bo’lgan
takliflarni
va
tavsiyalarni
Iqtisodiyot
vazirligiga
taqdim
etish
; 

buxgalteriya
hisobi
va
audit
masalasi
bo’yicha
uslubiy
ko’rsatmalarni
ishlab
chiqish
sohasida
xalqaro
tashkilotlar
va
EI
tashkilotlari
, 
shuningdek
uslubiy
ishlanmalar
bilan
shug’ullanuvchi
va
ro’yxatdan
o’tkazilgan
milliy
professional
auditorlar
birlashmalari
bilan
hamkorlik
ishlarini
olib
borish
. 
Отформатировано'>Отформатировано: По центру, Отступ: Первая строка: 
0 см
Отформатировано
...
Отформатировано
...
Отформатировано
...
Отформатировано
...
Отформатировано
...
Отформатировано
...
Отформатировано
...
Отформатировано
...
Отформатировано
...

---

79 
Mazkur
funktsiyalarni
bajarish
uchun
Institut
vakillari
Ispaniyaning
xalqaro 
konferentsiyalar
va
majlislarda
ishtirok
etadi
. 
Tadbirlarni
shu
masalalar
bilan
shug’ullanuvchi
xalqaro
tashkilotlarning
ishchi
guruhlari
va
komissiyalari
amalga
oshiradi
.
Institutning
boshqaruv
organi
bo’lib
prezident
va
maslahat
qo’mitasi
hisoblanadi
. 
Institutning
prezidenti
lavozimi
bosh
direktor
lavozimiga
to’g’ri
keladi
. 
U
Iqtisodiyot
vazirligining
tavsiyasi
asosida
Ispaniya
Vazirlar
Mahkamasi
bilan
kelishilgan
holda
Qirol
farmoni
bilan
lavozimga
tayinlanadi
va
lavozimdan
bo’shatiladi
.
Maslahat
qo’mitasini
Institut
prezidenti
boshqaradi
. 
Qo’mita
11 
a’zodan
iborat
(
prezidentni
qo’shgan
holda
). 
Qo’mita
a’zolari
iqtisodiyot
vaziri
tomonidan
tayinlanadi
. 
Shulardan
5 
nafari
iqtisodiyot
vazirligining
vakili
bo’lib
, 
Institut
prezidentining
tavsiyasi
bilan
tayinlanadi
, 
qolganlari
esa
auditorlar
va
buxgalteriya
hisobi
bo’yicha
ekspertlar
manfaatini
ifodalovchi
auditorlarning
kasbiy
birlashmalari
tavsiyasi
bilan
tayinlanadi
.
Professional
auditorlik
birlashmalari
o’ziga
xos
tashkilotlar
bo’lib
, 
uning
a’zolari
auditorlar
va
auditorlik
tashkilotlari
hisoblanadi
. 
Ular
Ispaniya
qonunchiligi
tomonidan
belgilangan
quyidagi
talablarga
javob
berishi
lozim
: 

Birlashmaning
ta’sis
hujjatlarida
uning
a’zolari
faqat auditorlik
faoliyati
bilan shug’ullanishi lozim
;

Davlat
reestrida
qayd
etilgan
auditorlarning
kamida
10%
i
bevosita
yoki
bilvosita
ravishda
birlashmaning
a’zo
korxonalarida
faoliyat
ko’rsatadi
; 

Davlat
reestrida
qayd
etilgan
auditorlar
va
amaliyot
bilan
shug’ullanuvchi
auditorlarning
kamida
15%
i
birlashmada
bevosita
ishlaydi
yoki
birlashmaning
a’zo
korxonalarida
faoliyat
ko’rsatadi
. 
Professional
auditorlik
birlashmalari
quyidagi
yo’nalishlarda
o’z
faoliyatini
olib
borishadi
: 

o’z
tashabbusi
yoki
Institut
qarori
bilan
uslubiy
ko’rsatmalar
va
tavsiyanomalarni
ishlab
chiqish
, 
qabul
qilish
va
qayta
ko’rib
chiqish
; 

malakaviy
imtihonlarni
o’tkazish
;
Отформатировано
...
Отформатировано
...
Отформатировано
...
Отформатировано
...
Отформатировано
...
Отформатировано
...
Отформатировано
...
Отформатировано
...
Отформатировано
...
Отформатировано
...

---

80 

tasdiqlangan
dastur
asosida
nazariy
fanlar
bo’yicha
kurslar
tashkil
qilish
; 

majburiy
ravishda
o’tishi
shart
bo’lgan
doimiy
va
vaqtinchalik
malaka
oshirish
kurslarini
tashkil
qilish
va
dasturlarini
yaratish
;

malakaviy
imtihonlarni
topshirishda
talab
qilinadigan
amaliyotni
tashkil
etishda
va
uning
o’tishini
hamda
yakunida
tegishli
hujjat
berilishini
nazorat
qilishda
ishtirok
etgan
birlashma
a’zolarini
taqdirlash
;

amaldagi
qonunchilik
tomonidan
belgilangan
talablarga
o’z
a’zolari
tomonidan
rioya
qilishi
ustidan
nazorat
o’rnatish
;

Ispaniya
qonunchiligida
ko’zda
tutilgan
holatda
va
tartibda
o’z
a’zolariga
nisbatan
sanktsiyalar
qo’llash
haqida
Institutga
takliflar
kiritish.
O’z
a’zolarining
kasbiy
faoliyati
ustidan
nazorat
qilish
tartibi
professional
auditorlik
birlashmalarining
ichki
hujjatlarida
nazarda
tutilishi
yoki
ularning
ta’sis
hujjatlarida
mavjud
bo’lishi
lozim
. 
Bunday
nazoratni
o’tkazish
uchun
professional
auditorlik
birlashmalar
auditorlik
tekshiruviga
oid
har
qanday
hujjatlarni
tekshirishga
haqqi
bor
va
ular
auditorlik
sirini
saqlashi
lozim
. 
Professional
auditorlik
birlashmalari
auditorlar
olib
borayotgan
tekshiruvlarning
sifati
va
bunday
tekshiruvlarning
natijasi
haqida
Institutni
xabardor
qilib
turishi
lozim
. 
Shuningdek
, 
nazarda
tutilgan
holatlarda
ma’lum
choralarni
qo’llashni
tavsiya
qilishi
kerak
.
Auditorlik
firmasini
tashkil
qilish
uchun
quyidagilar
talab
qilinadi
: 
 
barcha
ta’sischilar
jismoniy
shaxslar
bo’lish
lozim
; 
 
ta’sischilarning
aksariyat
qismi
auditor
bo’lishi
kerak
va
ustav
kapitalining
va
ovoz
berish
huquqining
ko’proq
qismi
ularga
taalluqli
bo’lishi
lozim
;
 
boshqaruv
va
ma’muriy
lavozimlarning
yarmidan
ko’prog’i
ta’sischi
-
auditorlar
egallashi
lozim
; 
 
barcha
auditorlar
Reestrda
qayd
etilishi
lozim
. 
Reestrda
qayd
etilishi
uchun
auditor
quyidagi
talablarga
javob
berishi
lozim
: 
 
Ispaniya
yoki
EIning
biror-bir
mamlakati
fuqarosi
bo’lishi
; 
 
Iqtisodiyot
sohasida
qilingan
jinoyat
uchun
sudlangan
bo’lmasligi
; 
 
Institut
tomonidan
berilgan
malakaviy
attestatga
ega
bo’lishi
lozim
.
Отформатировано
...
Отформатировано
...
Отформатировано
...
Отформатировано
...
Отформатировано
...
Отформатировано
...
Отформатировано
...
Отформатировано: Отступ: Перед: 0 см, Первая
строка: 1 см, маркированный + Уровень: 1 + Выровнять
по: 1,27 см + Отступ: 1,9 см, Поз.табуляции: 1,5 см, по
левому краю
Отформатировано
...
Отформатировано
...
Отформатировано
...
Отформатировано
...
Отформатировано
...
Отформатировано: маркированный + Уровень: 1 +
Выровнять по: 0,63 см + Отступ: 1,27 см
Отформатировано
...
Отформатировано
...
Отформатировано
...

---

81 
Institut
tomonidan
beriladigan
malakaviy
attestatni
olmoqchi
bo’lgan
shaxslar
oliy
o’quv
yurti
diplomiga
ega
bo’lishi
, 
nazariy
kursni
o’tgan
bo’lishi
, 
mazkur
sohada
ish
stajiga
ega
bo’lishi
, 
shuningdek
, 
malakaviy
imtihonni
topshirgan
bo’lishi
lozim
.
Moliya
va
buxgalteriya
hisobi
sohasida
kerak
bo’lgan
eng
kam
ish
staji
3 
yil
bo’lishi
kerak
.
Agar
fuqaroning
oliy
ta’lim
haqida
diplomi
bo’lmasa,
lekin
mazkur
talablarning
barchasiga
javob
bersa
, 
ya’ni
moliya
va
buxgalteriya
hisobi
sohasida
ish
staji
8 
yildan
oshgan
bo’lsa
va
ularning
kamida
5 
yil
davomida
u
amaliyotchi
auditor
rahbarligi
ostida
ishlagan
bo’lsa
, 
imtihonlardan
muvaffaqiyatli
o’tib
, 
o’qishni
tugatgan
bo’lsa
, 
u
auditorlik
malakaviy
attestatini
olishi
mumkin
. 
Talab
qilinadigan
davr
uchun
ish
joyidan
berilgan
ma’lumotnoma
kerak
bo’lgan
staj
borligini
tasdiqlovchi
hujjat
bo’lib
hisoblanadi
.
Auditor
auditorlik
faoliyatni
amalga
oshirishda
auditorlar
audit
o’tkaziladigan
mijoz
tashkilotlarga
qaram
bo’lmasligi
lozim
. 
Qaram
bo’lmaslik
deyilganda
auditor
tekshirilayotgan
mijoz tashkilotdan
manfaatdor
 
bo’lmasligi
lozim
.
Shu
munosabati
bilan
agar
auditor
quyidagi
holatlar
bilan
bog’liq
bo’lsa
, 
ya’ni
: 

Mazkur
tashkilotda
rahbar
yoki
ma’muriy
lavozimda
ishlasa
; 

Tashkilot
aktsioneri
yoki
ishtirokchisi
bo’lib
, 
unda
o’z
ulushiga
ega
bo’lsa
. 
Bu
ulushning
nominal
qiymati
tashkilot
ustav
kapitalining
0,5 %
dan
oshiq
bo’lsa
yoki
mazkur
ulush
aktsioner
ta’sischi
yoki
ishtirokchining
shaxsiy
mulkining
10% 
dan
ko’pini
tashkil
qilsa
;

Tashkilot
egasi
yoki
unda
rahbar
yoki
ma’muriy
lavozimlarda
ishlovchi
shaxslar
bilan
qarindoshlik
yoki
er
-
xotin
tomonidan
ikkinchi
avlodgacha
aloqalari
bo’lsa,
tashkilot
auditorlik
tekshiruvini
olib
borishga
haqqi
bo’lmaydi
. 
Ko’rsatilgan
holatlar
bekor
qilingandan
so’ng
uch
yil
davomida
auditor
audit
o’tkazilgan
tashkilotning
rahbarlik
yoki
ma’muriy
organlar
tarkibiga
kirishi
mumkin
emas
, 
shuningdek
, 
mazkur
tashkilotda
biror-bir
lavozimda
ishlashi
ta’qiqlanadi
.