Akt va media savodxonlik

Zoho Spreadsheet ma’lumotlarni avtomatik tahlil qilish xususiyatiga ega bo‘lib, u 
orqali varaqlarda kontenet va diagrammalarni yaratish boshqa alternetiv 
dasturlarga qaraganda qulay. Bu foydalanuvchiga va jamoa uchun foydali 
tushunchalarni yaratishga yordam beradi. Shuningdek, unda pivot jadvallarini 
yaratishi mumkin. U yordamida avtomatik ravishda elektron jadvallardagi 
dublikatlar va nomuvofiqliklarni aniqlash va olib tashlash mumkin. 
2. Microsoft Excel turli xil elektron jadvallar yaratish, ularda xisob-kitob ishlarini 
amalga oshirish, diagrammalar yaratish, ularning dizayni bilan ishlash va 
boshqalarni 
bajarish 
mumkin. 
Dasturni 
ishga 
tushirish 
uchun 
Excel 
piktogrammasiga sichqoncha olib borib chap tugmani ikki marta tez-tez bosish 
lozim. MS Excel elektron jadvallar bilan ishlovchi dastur bo‘lib murakkab formula 
va funksiyalarni qo‘llab-quvvatlaydi. Dastur tushinarli interfeys va elektron jadval 
dizaynini shakllantirish uchun ko‘plab uskunlar to‘plamiga ega. Dastur orqali 
sinfdagi o‘quvchilar ro‘yxatini, dars jadvalini, davomat jadvalini, baholash 
jadvalini va boshqalarni yaratishingiz mumkin. adval protsessorlari (TP) 
iqtisodchilar, buxgalterlar, muhandislar, olimlar – katta hajmdagi raqamli 
ma’lumotlar bilan ishlashga majbur bo‘lganlarning barchasi uchun qulay vositadir. 
Ushbu dasturlar (relyatsion ma’lumotlar bazalaridan farqli o‘laroq) dinamik, ya’ni 
jadvallarni 
yaratishga 
imkon 
beradi. 
Boshqa 
maydonlardagi 
manba 
ma’lumotlarining qiymatlari o‘zgarganda, qiymatlari belgilangan formulalar 
bo‘yicha avtomatik ravishda qayta hisoblangan hisoblangan maydonlarni o‘z 
ichiga oladi. Elektron jadval protsessorlari bilan ishlashda hujjatlar yaratiladi – 
elektron jadvallar (EJ). Kompyuter xotirasida elektron jadval (hujjat) yaratiladi. 
Kelajakda uni ko‘rish, o‘zgartirish, saqlash uchun magnit diskda yozish, printerda 
chop etish mumkin. 
Elektron jadval protsessorining ish maydoni displey ekrani bo‘lib, unda elektron 
jadval matritsa ko‘rinishida taqdim etiladi. EJ, xuddi shaxmat taxtasi kabi, odatda 
stol hujjatlari deb ataladigan hujjatlarga bo‘linadi. Jadvalning satrlari va ustunlari 
belgilangan. Ko‘pincha satrlar raqamlangan va ustunlar alifbo (lotin alifbosi 

---

Maruzachi: Normatov Sulton Abdug‘ani o‘g‘li 
harflari) belgilaridir. Shaxmat taxtasida bo‘lgani kabi, har bir katakda ustun nomi 
va satr raqamidan iborat o‘z nomi (manzili) mavjud, masalan: A1, C13, F24 va 
boshqalar. 
Ammo shaxmat taxtasida atigi 8x8=64 yacheyka bo‘lsa, elektron jadvaldagi 
katakchalar ancha ko‘p. Misol uchun, Excel elektron jadvalida maksimal jadval 
hajmi 256 ustun va 16384 satrdan iborat. Lotin alifbosida atigi 26 ta harf mavjud 
bo‘lganligi sababli, 27-ustundan boshlab, ikki harfli belgilar alifbo tartibida ham 
qo‘llaniladi: AA, AB, AC, ..., AZ, BA, BB, BC, ... , BZ, CA ... Oxirgi, 256-Ustun 
IY deb nomlanadi. Bu shuni anglatadiki, masalan, DL67, HZ10234 va boshqalar 
nomlari bo‘lgan kataklar mavjud. Ma’lumotlarning jadvallar ko‘rinishida taqdim 
etilishi ma’lumotlarni tahlil qilishni sezilarli darajada osonlashtiradi. Jadvallar 
ko‘rinishida taqdim etilishi mumkin bo‘lgan muammolarni hal qilish uchun 
elektron jadvallar yoki elektron jadval protsessorlari deb ataladigan maxsus 
dasturiy paketlar ishlab chiqilgan. Ular birinchi navbatda iqtisodiy masalalarni 
echishga qaratilgan, lekin ular matematik, fizikaviy va muhandislik masalalarini 
hal qilish uchun ishlatilishi mumkin, masalan, formulalar yordamida hisob-
kitoblarni bajarish, grafik va diagrammalar qurish. 
Excel Microsoft Office dasturlar to‘plamiga kiritilgan va Windows operatsion 
qobig‘i ostida elektron jadvallarni tayyorlash va qayta ishlash uchun mo‘ljallangan. 
Excel 4.0 va Excel 5.0 versiyalari Windows 3.1 uchun, Excel 7.0 va 97 esa 
Windows-95/98 uchun. Windows-2000 da ishlovchi Office-2000 dasturiy paketiga 
Excel-2000 kiritilgan. Excelning versiya raqami qanchalik eski bo‘lsa, u 
shunchalik mukammal bo‘ladi. 
Excel raqamli ma’lumotlarni qayta ishlash uchun asosiy ofis kompyuter 
texnologiyalaridan biridir. 
Excel hujjati ixtiyoriy nomli va XLS kengaytmali fayldir. Bunday *.xls fayli ishchi 
kitob deb ataladi. Har bir *.xls fayli 1 dan 255 gacha elektron jadvallarni o‘z ichiga 
olishi mumkin, ularning har biri ishchi varaq (Sheet) deb ataladi. Bitta elektron 

---

Maruzachi: Normatov Sulton Abdug‘ani o‘g‘li 
jadval kompyuter xotirasida joylashgan 16384 ta satr (qator) va 256 ta ustundan 
(ustun) iborat. Qatorlar 1 dan 16384 gacha butun sonlar bilan raqamlangan va 
ustunlar A, B, C,…, Z, AA, AB, AC,…, IY lotin harflari bilan belgilangan. Ustun 
va satr kesishmasida jadvalning asosiy elementi - katak (yacheyka) joylashgan. Har 
qanday hujjatda siz dastlabki ma’lumotlarni - raqamni, matnni, shuningdek olingan 
ma’lumotlarni hisoblash uchun formulani kiritishingiz mumkin. Ustun yoki 
qatorning kengligi sichqoncha yordamida o‘zgartirilishi mumkin. Hujjatga 
ma’lumotlarni kiritishda bu avtomatik ravishda sodir bo‘ladi, ya’ni. elektron 
jadvallar "rezina". Muayyan katakchani ko‘rsatish uchun katakchaning 
kesishmasida joylashgan ustun belgisi va satr raqamidan iborat bo‘lgan manzil 
ishlatiladi, masalan: A1, B2, F8, C24, AA2 va boshqalar. 
3. Excel dasturi juda ko‘p funksiyalar va imkoniyatlarni foydalanuvchilarga taqdim 
etadi. O‘quv jarayonida ham bu imkoniyatlardan samarali foydalanish mumkin. 
MS Excel dasturida yangi fayl yaratish Файл menyusi (lentasi) orqali amalga 
oshiriladi. Bundan tashqari bu menyu orqali avval yaratilgan hujjatlarni ochish, 
saqlash, eksport qilish, chop etish va dasturning asosiy sozlanmalaridan 
foydalanish mumkin. 
MS Excel dasturida “Главная” menyusi shrift rangi, shrift o‘lchami, shrift uslubi, 
tekislash, kataklarni birlashtirish, kataklarni shartli belgilash, jadval yoki katak 
dizaynini sozlash, jadvalga ustun yoki qator qo‘shish va o‘chirish kabi asosiy 
tahrirlash ishlari uchun mo‘ljallangan. 

---

Maruzachi: Normatov Sulton Abdug‘ani o‘g‘li 
MS Excel dasturida “Вставка” menyusi orqali jadvallar, shakllar, rasmlar, 
diagrammalar, grafiklar, filtrlar, havolalar, WordArt yozuv usullari, matematik 
formulalar, maxsus belgilardan foydalanish kabi imkoniyatlar mavjud.
MS Excel dasturida “Разметка страницы” menyusi hujjat dizaynini 
o‘zgartirishga yordam beradi. U orqali hujjat orqa fon rangini o‘zgartirish, turli 
shrift va ranglar to‘plamiga ega bo‘lgan mavzulardan foydalanish, sahifa va 
maydon o‘lchamlari, orentatsiyasi, matn ustunlari, satrlar va ustunlari orqaliq 
o‘lchamlarini o‘zgartirish kabi ishlarni amalga oshirish mumkin. 
MS Excel dasturida “Формулы” menyusi maxsus funksiyalar to‘plamidan 
foydalanish va murakkab formulalar yaratish uchun mo‘ljallangan.

---

Maruzachi: Normatov Sulton Abdug‘ani o‘g‘li 
MS Excel dasturida “Данные” menyusi elektron jadvaldagi ma’lumotlarni 
saralash uchun bir qancha uskunalar to‘plamini o‘zida saqalagan. Shuningdek, 
menyu orqali turli formatdagi jadvalli fayllarni import qilish mumkin. 
MS Excel dasturida “Рецензирование” menyusi hujjatdagi matnni orfografik 
tekshirish, hujjatdagi so‘zlar, belgilar va sahifalar soni bo‘yicha satatistik 
ma’lumotlar berish, hujjatni tekshirish, izohlar qoldirish, matnni tarjima qilish, 
kitob yoki varaq himoyasi uchun parol o‘rnatish va shu kabi imkoniyatlarga ega. 
MS Excel dasturida jadval yaratish quyidagicha amalga oshiriladi:
1. Kerakli diapazon belgilanadi. 
2. Вставка menyusidan Таблица uskunasi tanlanadi. Paydo bo‘lgan kichik 
oynada “OK” tugmasi bosiladi. 
3. Natija 
MS Excel dasturida jadval yaratish quyidagicha amalga oshiriladi:
1. Kerakli diapazon belgilanadi. 
2. Главная menyusidan Границы uskunasi tanlanadi. Paydo bo‘lgan ochiluvchi 
ro‘yxatdan Все границы buyrug‘i tanlanadi

---

Maruzachi: Normatov Sulton Abdug‘ani o‘g‘li 
3. Natija 
MS Excel dasturida bir nechta kataklarni qo‘shish quyidagicha amalga oshiriladi: 
1. Birlashtirish kerak bo‘lgan kataklar belgilanadi. 
2. Главная menyusidan объединить uskunasi tanlanadi. 
3. Natija 
MS Excel dasturida baholarning o‘rtachasini topuvchi formula yozish quyidagicha 
amalga oshiriladi: 
1. O‘quvchilar va ularning fanlardan olgan baholari ko‘rsatilgan jadval yaratish 
2. O‘rtacha baho ustunidagi katakka =(C5+D5+E5)/3 ko‘rinishidagi formula 
kiriting va Enter tugmasini bosing 
3. Natija 

---

Maruzachi: Normatov Sulton Abdug‘ani o‘g‘li