Al-adab al-mufrad

111-bob. Yaxshilik qilganni duo qilish haqida 
 
217. Anas ibn Molik (r.a.) aytdilar: "Muhojirlar: "Yo RasulAlloh! Ansorlar o’z 
mukofotlarining barini olib ketdilar", deyishdi. Rasululloh (s.a.v.) bu gapga: "Xayr! Ularni 
duo qilganingiz qadar va Madinada sizlarni quchoq ochganliklari uchun ularni 
maqtaganingiz uchun ham sizlarga mukofot bor", deb javob berdilar. 
 
112-bob. Odamlarga tashakkur aytmagan Allohga tashakkur aytmas 
 
218. Abu Hurayra (r.a.)dan rivoyat qilindi, u kishi aytdilar: "Rasululloh (s.a.v.): 
"Odamlarning qilgan yaxshiligi uchun tashakkur aytmaydigan kishi Alloh taologa ham 
tashakkur aytmaydi", dedilar". 
 
219. Abu Hurayra (r.a.)dan rivoyat qilindi, u kishi aytdilar: "Rasululloh (s.a.v.): "Alloh 
taolo nafasga chiq dedi, nafas men chiqishni istamasam ham majburan chiqaman, dedi", 
deganlar". 
 
113-bob. Birodarlarga yordam berish haqida 
 
220. Abu Zarr (r.a.)dan rivoyat qilindi: "Rasululloh (s.a.v.)dan: "Amallarning qaysi biri 

Al-adab al-mufrad. Imom Ismoil al-Buxoriy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
38
yaxshiroq" – deb so’rabdi. Rasululloh (s.a.v.): "Alloh taologa ishonmoq va uning yo’lida 
jihod qilmoq", dedilar. Yana: "Qanday qulni ozod qilish yaxshi?" - deyildi. Rasululloh 
(sa.v.): "Narxi qimmatroq va egasiga kerakliroq bo’lganini", dedilar. So’rovchi: "Agar 
shunga qodir bo’lmasa chi ?" - degan edi, Rasululloh (s.a.v.): "Unday bo’lsa, kambag’al 
va yetimlarga yordam berasan va ishini uddasidan chiqa olmaydigan hunarsiz 
kishilarning ishini qilib berasan", dedilar. U: "Bunga kuchim yetmasachi ?" dedi. 
Rasululloh (s.a.v.): "U vaqtda odamlarga ozor berishdan o’zingni saqlaysan, bu ham o’z 
joning uchun qilgan bir sadaqang bo’ladi", dedilar". 
 
114-bob. Dunyoda yaxshilik qilganlar oxiratda mukofotga ega bo’ladilar 
 
221. Qo’baysa ibn Burma Asadiy (r.a.) aytdilar: "Men Rasululloh (s.a.v.) huzurlarida 
edim. Rasululloh (s.a.v.): "Bu dunyoda yaxshilik qilgan kishilar oxiratda yaxshilikka 
erishadilar va shariatda yomonlik deb sanalgan ishlarni qiluvchilar oxiratda yomonlikka 
duchor bo’ladilar", dedilar". 
 
Bu hadisning ikkinchi ma'nosi: bu dunyoda kishilarga manfaati tekkan odamning u 
dunyoda ham manfaati tegadi, chunki dunyoda manfaatga tekkani uchun Alloh taolo 
unga savob beradi, o’sha savobi tufayli gunohkor kishilarni shafoat qil ishga yo’l ochiladi. 
Demak, bu dunyoda yaxshilik qilgani kabi u dunyoda ham yaxshilik qilgan bo’ladi. 
 
222. Harmala ibn Abdulloh (r.a.)dan rivoyat qilindi. U kishi bir necha otliq hamroqlari 
bilan o’z yurtidan chiqib Rasululloh (s.a.v.) huzurlariga keldilar. Bir oz turganlaridan 
keyingina Rasululloh (s.a.v.) u kishini tanidilar. Rasululloh (s.a.v.) u yerdan 
qo’zg’alganlaridan keyin dedi: "Men Rasululloh (s.a.v.) yonlariga borib tursam ko’proq 
ilm o’rganaman", dedim: da, piyoda yurib yonlariga borib tik turdim va: "Yo RasulAlloh, 
menga nima ish qilishimni buyurasiz?" - deb so’radim. Rasululloh (s.a.v.): "Ey, Harmala, 
yaxshi deb hisoblanadigan ishni qil va yomon deyilgan ishlardan o’zingni tort!" - dedilar. 
Men keyin qaytib joyimga bordimda, yana Rasululloh (s.a.v.) oldilariga kelib, u zotga 
yaqinroq turdim va avvalgi savolimni yana qaytardim. Rasululloh (s.a.v.) yana xuddi 
o’sha javobni qaytardilar-da: "Ey, Harmala! Kishilar oldidan chiqib kelganingda orqangda 
gapiradigan gaplardan qaysi biri senga ma'qul bo’ladigan bo’lsa, o’shani qil! Ammo 
ma'qul bo’lmaydigan bo’lsa, undan o’zingni sa?la", dedilar. Shundan keyin men o’z 
joyimga borib Rasululloh (s.a.v.)ning shu qisqa nasihatlarini o’ylab ko’rsam, u hamma 
narsani o’z ichiga olgan purma'no so’zlar ekanini bildim", dedilar. 
 
223-224-hadislar mazmuni 222-hadisning mazmunan takrori, ammo bu hadis Salmon 
Forsiy (r.a.)ning Hz. Usmon ibn Affon (r.a.)dan qilgan rivoyat qiladilardir. 
 
115-bob. Yaxshi hisoblangan ish sadaqa bo’ladi, degan hadis haqida 
 
225. Jobir ibn Abdulloh (r.a.)dan rivoyat qilindi, u kishi aytdilar: "Rasululloh (s.a.v.) 
"Yaxshi deb hisoblanadigan har bir ish sadaqa bo’ladi", dedilar". 
 
226. Abu Muso (r.a.) aytdilar: "Rasululloh (s.a.v.): "Har bir musulmon kishi sadaqa 
qilishi kerak", dedilar. Sahobiylar: "Sadaqa qilishga qodir bo’lmasachi?" - deb so’rashdi. 
"Sadaqa qilishga qodir bo’lmasa ishlaydida, o’ziga ham foyda va undan boshqa faqir 
miskinlarga ham sadaqa bo’ladi", dedilar. Sahobiylar yana: "Ishlashga ham qurbi 
yetmasachi?" - deyishdi. "U vaqtda muhtoj va mazlum kishiga qo’li yoki tili bilan yordam 

Al-adab al-mufrad. Imom Ismoil al-Buxoriy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
39
qiladi", dedilar. Ular: "Buni ham qila olmasachi?" - deganlarida, "Yaxshilikka buyuradi", 
dedilar. Ular: "Amri ma'ruf qilishni ham bilmasachi?" - Deyishdi. "Kishilarga yomonlik 
qilishdan o’zini saqlaydi. Bu ham kishi uchun sadaqa bo’ladi", dedilar".  
 
227. Abu Zarr (r.a.) aytdilar: "Rasululloh (s.a.v.)ga: "E RasulAlloh! Davlati bor kishilar 
ko’p savoblarga ega bo’lishadi, chunki ular biz o’qigan namozimizni o’qiydilar, tutgan 
ro’zamizni ham tutadilar. Buning ustiga ortiqcha mollaridan sadaqa ham qiladilar", 
deyiladi. Shunda Rasululloh (s.a.v.): "Alloh taolo sizlarga ham sadaqa hisoblanadigan 
ishlarni bergan emasmi? har bir subhonAlloh, alhamdulilloh deganlaringiz - sadaqa va 
har biringizning o’z jufti haloli bilan jinsiy aloqa qilib, nafsini qanoatlantirish ham 
sadaqadir", dedilar. Ular: "Yo RasulAlloh! Jinsiy aloqa qilish ham sadaqa hisoblanadimi?" 
- deyishganda, Rasululloh (s.a.v.): "Agar shahvatni haromga sarflasa gunoh bo’larmidi? 
Xuddi shunga o’xshash o’z haloliga sarflasa, ajr va savob bo’ladi", dedilar. 
 
228-hadis 227-hadisning aynan takrori. 
 
116-bob. Ozor beradigan narsalarni chetga olib qo’yish haqida 
 
229. Abu Barza Aslamiy (r.a.) Rasululloh (s.a.v.)ga: "Yo RasulAlloh! Menga bir amalni 
buyuringki, o’shani qilsam jannatga kirishga sazovor bo’lay", dedilar. Rasululloh (s.a.v.): 
"Yo’ldan odalarga ozor beradigan narsalarni olib tashlasang, jannatga kirasan", dedilar. 
 
230. Abu Hurayra (r.a.) aytadilar: "Rasululloh (s.a.v.): "Bir kishi ko’chada yotgan bir 
tikanni ko’rdida, bironta musulmonning oyoqiga ozor bermasin, deb chetga olib tashladi. 
Mana shu ishi tufayli uning gunohi kechiriladi", dedilar". 
 
231. Abu Zarr G’iforiy (r.a.) aytdilar: "Rasululloh (s.a.v.): "Ummatlarimning qilgan 
amallari yaxshilari ham, yomonlari ham menga ko’rsatildi. Yaxshi amallar orasida 
ko’chada odamlarga ozor beradigan narsani chetga olib tashlanganini ko’rdim va yomon 
amallari orasida masjid ichiga tuflab, keyin ko’milmay ketilgan tuprukni ko’rdim", 
dedilar". 
 
231. Anas ibn Molik (r.a.) aytdilar: "Rasululloh (s.al.)ga biror narsa keltirilsa: "Buni 
falonchi xotinga eltib beringlar, chunki u xotin Xadichaning do’sti edi, buni faloniy 
xotinning uyiga yuboringlar, chunki u Xadichani sevardi", derdilar". 
 
"Go’zal so’z" deb atalgan 117-bobdagi 232-hadis 225-hadisning takrori, ammo bu 
Abdulloh ibn Yaziddan rivoyat qilingan. 233-hadis 231-hadisning takrori, u Aias ibn 
Molikdan rivoyat qilingan, 234-hadis Huzayfa (r.a.)dan rivoyat qilingan bo’lib, 225-
hadisning takroridir. 
 
118-bob. Payhambar so’zlarini zehnga joylash haqida 
 
235-hadis. Amr ibn Abi Kurra Kindiy aytdilar: Ogam Abu Kurra Salmon Forsiy (r.a.)ga 
o’z sevgilisini xotin qilib olishni taklif qilgan edilar. Salmon uni qabul qilmay, ozod qilgan 
cho’rilari Buqayrani xotin qilib oldilar. Otamga Salmon bilan Huzayfa (r.a.) oralarida 
ixtilof borliga eshitildi. Shunda u kishi Salmonni axtardilar. Salmon o’zlarining 
ko’katzorlariga ketdilar, deyishgavda otam ko’katzor tomonga yo’l oldilar. Yo’dda 
ko’katlardan zambilga solib, uning bandiga asolarini o’tkazib, yelkalariga ko’targan holda 

Al-adab al-mufrad. Imom Ismoil al-Buxoriy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
40
kelayotgan Salmonga uchrashdilarda, u kishidan: "Huzayfa bilan oralaringizda nima gap 
o’tgan edi? Huzayfa: "Inson shoshilgan mahluq" degan (17:11) oyatni o’qib, kesatib 
yurgan emish", deb so’radilar. Keyin Salmon otamni o’z uylariga olib bordilar. Otam u 
kishining eshigida bir sholcha to’shalganini va sholchaning yuqori tomonida bir necha 
guvala va egar turganini ko’rdilar. Shunda Salmon otamga: "Cho’ringiz o’zi uchun yozib 
qo’yadigan to’shagi ustida o’tiring", deb taklif qildidarda, Huzayfa bilan oralaridagi 
voqeani xikoya qila boshladilar: "Rasululloh (s.a.v.) jahllari ustida ba'zilarga qilgan 
koyishlarini Huzayfa gapirib yurardi. Men qavmlar orasida gina-adovat paydo bo’lib 
qolishini xoxdamaganim uchun: "Huzayfa aytadigan gaplarini o’zi yaxshi biladi", deya 
qo’ya qolar edim. Ammo odamlar Huzayfaga borib: "Salmon sizning aytayotgan 
gaplaringizni tasdiq ham qilmaydilar va sizni yolg’onchi ham qilmaydilar", deb aytishgan 
ekan. Shuning uchun Huzayfa kelib: "Ey, Salmon, onasining o’g’li Salmon!" - deb kinoya 
tariqasida menga xitob qildi. Men ham u kishiga: "Ey, Huzayfa, onasining o’g’li Huzayfa! 
Siz bu gaplarni naql qilib yurishdan qayting, bo’lmasa men Hz. Umar ibn Xattob (r.a.)ga 
xat yozaman", dedim. Umarga xat yozaman, deb qo’rqitganimdan keyin Huzayfa 
mendan xafa bo’ldi, Rasululloh (s.a.v.) o’zlari: "Men Hz. Odam (a.s.) bolalaridan 
bittasiman, ummatlarimdan qaysi birini noo’rin koyigan so’kkan bo’lsam, o’sha koyishim 
va so’kishimni u kishi uchun rahmatga aylantirgan, deb Rabbil olaminga iltijo qilaman", 
degan edilar, dedilar". 
 
236. Abdulloh ibn Abbos (r.a.) aytdilar: "Hz. Umar (r.a.) bir kuni: "Bizni o’z 
qavmimizning yeriga olib chiqsanglar", dedilar. Bizlar "xo’p" deb chiqdik. Men Ubay ibn 
Ka'b (r.a.) bilan odamlarning keyinida qoldim. Shuvda to’satdan osmonni bulut bosib, 
shamol qo’zgaldi. Ubay ibn Ka'b: "Ey, Rabbim, bu shamollik bulugaing zahmatini bizdan 
nariga ketgazgin!" - deb iltijo qildi. Biz odsin ketganlarga borib qo’shildik, ularning 
ko’ngan joylari yomg’ir tufayli ho’l bo’lib qolgan edi. Ular: "Bizga kelgan qiyinchilik 
sizlarga kelmaganga o’xshaydi", deganlarida, men "hamrohim Ubay ibn Ka'b: "Bu 
bulutning zararini bizdan nariga ketgazgin!" - deb Allohdan so’radi", dedim. Shunda Hz. 
Umar: "O’zlaringiz qatorida bizlar uchun ham duo qilsalaringiz bo’lmasmidi?" - deb 
o’kindilar". 
 
119-bob. Ekinzorga chiqish haqida 
 
237. Abu Salama (r.a.) aytdilar: "Men qadrdon do’stim Abu Said Qudriy oldilariga borib: 
"Bizlar bilan xurmozorga chiqib kelmaysizmi?" - dedim. Abu Said: "Xo’p" deb junli qora 
kiyimlarini ustilariga tashlab xurmozorga chiqdilar", dedilar. 
 
236. Ummu Muso Hz. Alidan rivoyat qildi: "Rasululloh (s.a.v.) bir daraxtga chiqib, undan 
bir meva keltirishni Abdulloh ibn Mas'udga buyurdilar. Abdulloh daraxtga chiqqan 
vaqtida boldirining ingichkaligidan ba'zilar kulishdi. Shunda Rasululloh (s.a.v.): "Nima 
uchun kulayotibsizlar? Abdullohning oyoqi qiyomat tarozusida Uxud toqidan ham og’irroq 
bo’ladi", dedilar". 
 
Bu o’rinda gap oyoq haqida emas. Abdulloh o’z zamonasining peshqadam muhaddis va 
faqih olimi sifatida mashhur edi. Janobi Payhambar (s.a.v.) shunga ishora qilganlar 
shekilli. 
 
120-bob. Musulmon musulmonning ko’zgusidir 
 

Al-adab al-mufrad. Imom Ismoil al-Buxoriy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
41
239. Abu Hurayra (r.a.) aytdilar: "har bir mo’min banda o’z birodarining ko’zgusidir. U 
birodarida bir aybni ko’rsa, o’zida bo’lgan shunday aybni tuzatishga harakat qilishi 
kerak". 
 
240. Abu Hurayra (r.a.)dan rivoyat qilindi, u kishi aytdilar: "Rasululloh (s.a.v.): "har bir 
mo’min o’z birodarining ko’zgusi, har bir mo’min ikkinchi mo’minning birodari - akasi yo 
ukasidir, uni zoe bo’lishdan saqlaydi va uni muhofaza qilib yuradi", dedilar". 
 
241. Mustavrid ibn Shaddod (r.a.)dan rivoyat qilindi: "Rasululloh (s.a.v.): "Kimki bir 
musulmon kishi sababli taom yesa, Alloh ungu do’zaxdan shunday taom beradi. Va 
kimgaki bir musulmon sababli kiyim kiydirilsa, Alloh unga do’zaxdan shunday kiyim 
kiydiradi va kimki bir musulmon kishi yonida riyokorlik O’rnida tursa, Alloh qiyomat kuni 
uni riyokorlik maqomida turg’izadi", dedilar. 
 
Musulmonning foydasiga ko’zgu bo’lish o’rniga, ziyoniga ko’zgu bo’lsa, ya'ni uniig aybi 
va kamchiliklarini tuzatish o’rniga boshqa dushmanlariga fosh qilsa va shuning evaziga 
ulardan taom va kiyimlar bilan mukofotlansa, do’zax o’tiga mustahiqdir.Riyokorlik bilan 
kishilarni yolgondan maqtab, shuning badaliga ulardan mukofot olsa yoki yaxshi bir 
musulmonni boshqa odamlar yomonlashayotganida ularga yaxshi ko’rinish uchun u ham 
yomonlasa, degan ma'noda.  
 
121-bob. Joyiz bo’lmagan hazillar haqida 
 
242. Abdulloh ibn Soibning bobosidan rivoyat qilindi: "Men Rasululloh (s.a.v.)dan: "Hech 
qaysingiz oshnasining narsasini hazil qilib ham olmasin. Bittangiz birodarining asosini 
olsa, uni egasiga qaytarib bersin", degan gaplarni eshitdim", dedilar. 
 
Birovning narsasiga hazillashib olish birinchidan, o’sha odamni tahqirlash hisoblansa, 
ikkinchilan, o’g’rilik bilan ayblansa, hazilning tagi zil bo’lib, shariat qonuni bo’yicha jazo 
olishi tayin. 
 
122-bob. Yaxshilikka dalolat qilish haqida 
 
243. Abu Mas'ud Ansoriy (r.a.) aytdilar. "Rasululloh (s.a.v.) huzurlariga bir kishi kelib: 
"Men yo’lda toliqib qoldim, bir ulov bering", dedi. Rasululloh (s.a.v.): "Menda ulov yuq. 
Lekin falonchiga borsang, u ehtimol senga ulov berar", dedilar. U kishi Rasululloh 
(s.a.v.) tayin qilgan odamga borgan edi, u bir ulov berdi. Keyin u Rasululloh (s.a.v.)ga 
kelib, u odam ulov berganini aytganda, Rasululloh (s.a.v.): "Kim bir yaxshilikka dalolat 
qilsa, o’sha yaxshilik qilgan kishiga berilgan savob barobarida savobga ega buladi", 
dedilar". 
 
123-bob. Afv etish haqida 
 
244-hadis. Anas ibn Molik (r.a.)dan rivoyat qilindi: "Bir yahudiy xotin Rasululloh 
(s.a.v.)ga qo’yning zaxar solingan go’shtini olib keldi. Rasululloh (s.a.v.) go’shtdan 
yedilar. Keyin yahudiyani olib kelindi (bunga zahar soldingmi, deb so’ralganda, u e'tirof 
qildi). Shunda: "Yo Rasululloh! Bu juhud xotinni o’ldiraylikmi?" deganlarida, Rasululloh 
(s.a.v.): "Yo’q, o’ldirmanglar", dedilar. Anas: "Men bu zaharlik go’shtning asari doim 
Rasululloh (s.a.v.)ning qizil o’ngachlari (lakluklari)da qolganini his qilardim va sezib 

Al-adab al-mufrad. Imom Ismoil al-Buxoriy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
42
yurardim", deydilar. 
 
Ya'ni uning ta'sirida Rasulullohga ba'zan betoblik oriq bo’lardi, uni men qizil 
o’ngachlarining rangi o’zgarganidan yoki uning turtib chiqqanidan va yallig’lanishidan 
sezar edim, demoqchi. 
 
245. Vahb ibn Kaysan dedi: "Abdulloh ibn Zubayr (r.a.) minbarga chiqib: "Afvni (qabul 
qilib) oling, yaxshilikka buyuring, johillardan esa yuz o’giring!" (7:199) - degan oyati 
karimani o’qib, "Alloh taolo afv qilishni ol, deb buyurdi. Uning nomi bilan qasamyod qilib 
aytamanki, Alloh taolo afv qilishni faqat kishilarning axloqidan olishga buyurdi. Men 
kishilar bilan suhbatlashar ekanman, afv qilishni albatta ularning axloqidan olaman", 
degan edilar. 
 
246. Abdulloh ibn Abbos (r.a.) aytdilar: "Rasululloh (s.a.v.): "Kishilarga islomni 
o’rgatinglar, ularga qiyin emas, yengil yo’lni ko’rsatinglar, qachon jahlingiz chiqsa, jim 
turishga o’rganing", dedilar". 
 
124-bob. Kishilarga ochiqyuzlilik bilan harash haqida 
 
247. Ato ibn Yasor aytdilar: "Men Abdulloh ibn Amr ibn Oss (r.a.) bilan uchrashib, u 
kishidan Tavrotda Rasululloh (s.a.v.)ning sifatlari haqida yozilgan gaplarni menga aytib 
bersangiz, deb so’radim. U kishi Rasululloh (s.a.v.)ning Qur'onda aytilgan sifatlari dan 
ba'zisi Tavrotda ham bor, dedilarda, "Ey, Pay-hambar! Darhaqiqat. Biz Sizni (qiyomatda 
barcha ummatlarga) guvoh bo’luvchi, (jannat haqida) xushxabar beruvchi va (do’zax 
azobidan) ogohlantiruvchi etib yubordik", deb "Ahzob" surasidagi 45-oyatni o’qidilar. 
(Yana Tavrotda shunday sifatlangan): "O’qish va yozishni bilmaydigan xalqlar (arablar)ni 
muhofaza qiluvchi qilib yubordim", deyilgan. Unda yana: "Ey, Muhammad! Sen mening 
bandam va elchimsan. Men senga o’zimgagana tavakkul qiluvchi, deb nom qo’ydim. Sen 
badxulq va qo’pol muomalalik, yomonlikka yomonlik qaytaruvchi emas, balki yomonlikni 
kechiruvchi, afv qiluvchisan. Sen Ibrohim xalilullohning o’zidan keyin buzilgan va 
o’zgartirilgan dinini barpo qilib, arablar "Lo iloha il-lolloh" kalimasini aytib, shu kalima 
bilan ko’r ko’zlarini, garang quloqlarini va yaralangan dillarini ochmaguncha dunyodan 
ketmaysan", deyilgan, dedilar". 
 
248-hadis 245 va 246-hadislarning takrori, hadis Abdulloh ibn Amr (r.a.)dan rivoyat 
qilingan. 
 
249. Muoviya ibn Abu Suf'yon (r.a.) aytdilar: "Men Rasululloh (s.a.v.)dan bir so’z 
eshitdim. Shu so’z tufayli Alloh taolo menga manfaat yetkazadi. Rasululloh (s.a.v.): 
"Sen kishilarning aybi va kamchiligini surishtirib yursang ularni buzib qo’yasan", degan 
edi-lar. Shuning uchun men ularni buzib qo’ymay deb kamchiliklarini tekshirib 
yurmayman". 
 
Kishilar aybini qidirib, uni fosh qilinsa, oshkora qilinib yuradigan gunohlar maxfiylashadi. 
Unda bir gunoh o’rniga ikki gunoh qilib, axloq tanazzulga yuz tutadi. 
 
250. Abu Hurayra (r.a.) aytdilar: Rasululloh (s.a.v.) ikki qo’llari bilan imom ?asanning 
yoki imom Qusaynning ikki kaftidan ushlab ikki oyoqini o’z oyoklari ustiga qo’ydilar va 
unga "balandga chiq", dedilar. Shunda bola ikki oyoqini ko’tarib Rasululloh (s.a.v.)ning 

Al-adab al-mufrad. Imom Ismoil al-Buxoriy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
43
muborak ko’kraklariga qo’ydi. Keyin Rasululloh (s.a.v.) bolaga "Og’zingai och", 
dedilarda, uni bo’sa qildilar va keyin: "Ey, Rabbim! Bu bolaga o’z muhabbatingni yubor, 
chunki men uni sevaman", dedilar. Rasululloh (s.a.v.)ning shunda gapirgan gaplarini 
mana shu ikki qulog’im eshitdi va qilgan harakatlarini ikki ko’zim ko’rdi". 
 
125-bob. Tabassum qilish haqida 
 
251. Qays (r.a.) aytdilar: "Jobir ibn Abdulloh (r.a.) shunday deganini eshitdim: "Men 
musulmon bo’lganimdan beri Rasululloh (s.a.v.) meni qachon ko’rsalar, tabassum 
qilardilar. Bir kuni Rasululloh (s.a.v.): "Yamanliklarning eng yaxshilaridan bo’lgan bir 
kishi mana shu eshikdan kirib keladi, uning yuzida farshitalik belgisi bor", degan 
ekanlar, shu vaqtda eshikdan Jobir kirib keldi (ya'ni men kirib keldim)". 
 
252. Hz. Oyisha (r.a.) aytdilar: "Men Rasululloh (s.a.v.)ning ovozlarini baland chiqarib 
kulganlarini sira ko’rmadim, u zot faqat tabassum bilangina kular edilar. Rasululloh 
(s.a.v.) bulut ko’rsalar yoki shamolni tursa, yuzlarida xafalik alomatlari sezilardi. Shunda 
men: "Yo Rasululloh! Odamlar bulutni ko’rganda yomg’ir yoqsa kerak, deb xursand 
bo’ladilar, ammo shunday paytda sizning yuzingizda xafalik alomatini ko’raman", dedim. 
Rasululloh (s.a.v.): "Bulutda biror azob bo’lmasligidan menga kim kafolat beradi? qaysi 
bir qavmlar shamol bilan azoblangan. Ba'zi qavmlar bulutni ko’rganda bu bulut bizga 
yomg’ir olib keladi, deb xursand bo’lib turgan vaqtlarida yomshr o’rniga azob kelib 
qolgan", dedilar". 
 
126-bob. Kulish haqida 
 
253. Abu Hurayra (r.a.) aytdilar: "Rasululloh (sa.v.): "Tovush chiqarib kulishni kam qil! 
Chunki ko’p kulish dilni vayron qiladi", dedilar". 
 
254-hadis 253-hadisning takrori va u ham Abu Hurayra (m.)dan rivoyat qilingan. 
 
255. Abu Hurayra (r.a.) aytdilar: "Bir qancha sahobiylar kulishib o’tirishgan vaqtida 
Rasululloh (s.a.v.) chiqib qoldilar-da: "Jonim qudrat qo’lida bo’lgan Alloh taolo nomi 
bilan qasamyod qilamanki, men biladigan narsalarni bilganingizda, albatta, oz kulib, ko’p 
yig’lagan bo’lardingiz", deb chiqib ketdilar. Sahobiylarning kulgisi yig’iga aylandi. Shunda 
Rasululloh(s.a.v.)gaAllohtaolo: "Ey, Muhammad, nima uchun bandalarimni noumid 
qilasan?" - deb vahiy qildi. Rasululloh (s.a.v.) ularning oldiga qaytib chiqdilarda: "Ey, 
ummatlarim! Sizlarga shodlik bo’lsin! To’g’ri so’z bo’lingiz, o’rta yo’lni tanlangiz!" - 
dedilar". 
 
127-bob. Rasulullohning yurishlari 
 
256. Abu Hurayra (r.a.) Rasululloh (s.a.v.)dan hadis rivoyat qilgan vaqtlarida: "Menga 
ikki kiprigining mo’yi o’siq va ingichka, ikki beli oq, kelayotganda va ketayotganda ham 
to’ppa-to’g’ri yuradigan zot so’zladilar. Birorta ko’z u zotdek kishini ko’rmagan va aslo 
ko’rmaydi ham", deb Rasululloh (s.a.v.)ni ta'riflar edilar. 
 
Beli oq degani - ich tomoni, yuragi toza, oq ko’ngilli ma'nosida. 
 

Al-adab al-mufrad. Imom Ismoil al-Buxoriy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
44
128-bob. Maslahat so’raladigan kishi amin bo’lishi kerakligi haqida 
 
257. Abu Hurayra (r.a.) aytdilar: "Rasululloh (s.a.v.) Abul Haysam (r.a.)dan: "Sening 
xodiming bormi?" - deb so’radilar. U kishi: "Yo’q", deb javob qilganlaridan keyin: "Unday 
bo’lsa bizga asirlar kelganida bir kelib ket", dedilar. Asirlar kelgandan keyin Abul 
Haysam ham keldilar. Shunda Rasululloh (s.a.v.): "Mana shu ikkita asirdan birini 
o’zingga tanlab ol!" - dedilar. U kishi: "Yo RasulAlloh! O’zingiz men uchun tanlab bera 
qoling!" - dedilar. Rasululloh (s.a.v.): "Maslahat so’ragan kishi albatta amin bo’ladi. 
Mana bu asirni olaqol, men uning namoz o’qiyotganini ko’rdim, unga yaxshi qara", 
dedilar. Keyin Abul Haysamning xotinlari: "Siz Rasululloh (s.a.v.)ning "Bunga yaxshi 
hara", degan buyruklarini faqat asirni qullikdan ozod qilish yo’li bilangana bajarasiz", 
degan edi, AbulHaysam: "Unday bo’lsa men uni ozod qildim", dedilar. Shusda 
Rasululloh(s.a.v.): "Alloh taolo har bir payg’ambar yoki uning xalifasini xalqqa 
yuborganda, albatta ularning ikkita sirdon maslahatguyi bo’ladi. Ulardan biri yaxshilikka 
buyursa, ikkinchisi unga yomonlikni tavsiya qiladi va shunday qilishdan tortinmaydi. 
Mana shunday yomon maslahatgo’y sirdondan saqlanib qolgan kishi boshqa 
yomonliklardan saqlanadi", dedilar". 
 
Bu yerda Abu-l-Haysamning xotinini aqlli, yaxshi maslahatgo’y ekan, deb yaxshi sirdon 
maslahatgo’yiga o’xshatadilar.