Ańlatpalí oqíW Ózbekistan respublikasi joqarí HÁm orta arnawlí TÁlim ministrligi

B.Tuxliev. H.Aliqulova

AŃLATPALÍ OQÍW


ÓZBEKISTAN RESPUBLIKASI
JOQARÍ HÁM ORTA ARNAWLÍ TÁLIM MINISTRLIGI
NÍZAMIY ATÍNDAǴÍ
TASHKENT MÁMLEKETLIK PEDAGOGIKA UNIVERSITETI
«Ańlatpalı oqıw»
Dógeregi ushın materiallar


ТMРU kitapxanası


TASHKENT —2011
UDK: 372.4(072)
Bul kitapta «Kórkem oqıw» tugaragida paydalanıw ushın tiyisli materiallar jıynanǵan. Odan joqarı oqıw orınlarıdagina emes, bálki tálimdiń túrli basqıshlarında arnawlı tugaraklarni shólkemlestiriwde paydalanıw múmkin. Ol IDT 4-154. «Tugaraklar jumısın shólkemlestiriwdiń shólkemlestirilgen-stilistik tiykarların jaratıw” temasındaǵı mámleket granti sheńberinde orınlanǵan. Kitapǵa kórkem oqıw shınıǵıwların orınlawǵa mólsherlengen tekst úlgileri kiritilgen.


Juwapker redaktor:
Pedagogika pánleri doktorı, professor M. Mirqosimova


Recenzentler:
Pedagogika pánleri doktorı, professor R.Niyozmetova филология фанлари номзоди, профессор S.Yuldashova
Usı metodikalıq qóllanba Qaǵıydaiy atındaǵı TDPU oqıw -metodikalıq keńesi tárepinen muxokama etilgen hám baspaǵa usınıs etilgen.


Kirisiw
Shıǵarmanı oqıw ádebiyat sabaqlarınıń ózegin quraydı. Tiykarınan, ádebiyat shınıǵıwlariningyaxshi yamasa jamanlıǵı, olariing natiyjelililign tikkeley shıǵarmanı o'kishning kaydarajala jolǵa kumilgani menen bekkem baylanıslı. Kórkem oqıw áne sonday nátiyjeli yullardan biri bóle aladı. Biraq onı ámelge asırıw ushınnimalar etiw kerek? Kórkem oqıwdıń tiykarǵı talap hám kriteryaları mavjulmi? Eger ámeldegi bulsa, olar nnmalardan ibarat? Ne ushınkeyingi payıtlarda kórkem oqıwǵa itıbar azayǵan sıyaqlı oyda sawlelendiriw payda bolmokda?
Keling, juwaptı oxipgisavoldan baslap qo'ya qolaylik.
Kórkem oqıwdıń oqıwshı jaslardıń intellektuallıq hám ruwxıy, ásirese, kórkem-estetik rawajlarındaǵı ornı hám áhmiyetin kesh kim biykar etpeydi. Soǵan qaramay ana tili hám ádebiyat sabaqlarında bunday zárúrli pedagogikalıq jumısqa salıstırǵanda itibardıń tómenligin moyınlamaw xam múmkin emes. Bunıń tiykarǵı sebeplerinen biri bolsa oqıtıwshınıń uzi, anıqrog'iuning áyne kórkem oqıw processlerine mo'qammal dárejedegi tayınlıǵınıń jetkilikli emesligi bolıp tabıladı. Álbette, mińlaǵan hám millionlap perzentlerimizga ana tili hám kórkem ádebiyatqa baylanıslıogga mehruyg'otadigan. ana tilimizdiń uzınnan uzaq ańlatpa múmkinshiliklerin júdá anıq, yorkin hám extirosli tárzde kórsetip bere alatuǵın oqıtıwshı hám murabiiylarimiz az emes. Biraq olariing barlıǵı xam kórkem oqıwdıń xam teoriyalıq, xam ámeliy táreplerin mo'qammal ózlestirgen qánigeler bolıp tabıladı, deyiw kisin qıyınahvolga saladı.
Biz kuyida mine usılar haqqında suxbatlashamnz. Suxbatimiz, tiykarınan, kórkem oqıw to'garaklarini shólkemlestiriw, olardıń iskerligi, mazmunı, buǵan baylanıslıǵı tiykarǵı máseleler hám olardı saplastırıw yullari ústinde baradı Pikir-muloxazalar ózbek hám jáhán ádebiyatındaǵı reń-barang janr úlgileri tiykarında bildiriledi. Tiykarǵı pátni ulıwma orta bilim beriw mektepleri, akademikalıq licey hám kásip-óner kolledjlerinde uyreniletuǵın kórkem ádebiyatqa baylanıslı dóretpelerge qaratamız. Usı waqıtta kórkem-estetik jixatdan joqarı xisoblangai sara úlgiler xame'tiborda boladı.
Kitaptıń tiykarǵı maqseti kórkem oqıw to'garaginitashkil etken jas oqıtıwshı hám tárbiyashılarǵa ámeliy tárepten járdem beriwden ibarat.
Shıǵarmanı xar bir kisi oqıydı. Ózi ushın oqıydı. Biraq xar mudam xamkishi kitaptı tek uzi ushın o'qiyvermaydi. Zárúr jaǵdaylarda ol basqalar itibariii tartıw, olardıń dıqqatın áyne mine sol shıǵarmaǵa qosıw ushın xam oqıladı. Ayniksa, tálim processinde bul xolat ústin turatuǵın mavke tutadı. Oqıtıwshı ushın óz oqıwshıların xaqiqiy kitapxoi dárejesine kóteriwden kura ullırok maqset joq.