Aldegidlar va ularning xossalari

Akrolein kabi kroton aldegid xam qator pestitsidlik ta'siriga ega.

• Molekulalar massasi ortishi bilan to'yinmagan aldegidlar feromonlik xususiyatini namoyon etadi. "Feromon" deb xasharotlarning o'z turidagi boshqa xasharotlar fe'l —atvoriga ta'sir ko'rsatash uchun tarqatadigan moddalariga aytiladi. Feromonlardan foydalanish zararli xasharotlarni bir erga to'plashga yoki ularning sonini aniqlashga, pirovard natijada keng maydonlar uchun sarf qilinayotgan preparatlarning miqdorini 1000 marotabagacha iqtisod qilishga olib keladi, atrof muhit musaffoligini ta'minlaydi. O'zR FA akad. O.S.Sodiqov nomidagi Bioorganik kimyo institutida feromon preparatlar yaratilgan va ularni paxtachilikda qo'llanish yuqori samara bermoqda.

Ketonlarga tuxtaladigan bo'lsak, ularning pestitsidlik faolligi sust, galogen tutuvchilari biroz gerbitsidlik xususiyatini namoyon etadi. Masalan, geksaxloratseton:

Ketonlar molekulasidagi alifatik R o'rniga aromatik radikallar almashsa, bu moddalarda fungitsidlik ta'siri kuchayadi.

• Ketonlar molekulasidagi alifatik R o'rniga aromatik radikallar almashsa, bu moddalarda fungitsidlik ta'siri kuchayadi.
• To'rt a'zoli xalqaga ega bo'lgan tsiklobutanon hosilasi insektitsiddir. Fikrimizcha, bu moddaning pestitsidlik xossasi xalqaga emas, balki molekuladagi - СН2СBr3 guruhi bilan bog’liq.

Tsiklogeksanon asosida oz miqdorda ta'sir etuvchi gerbitsidlar topilgan. Masalan, alloksidim — natriy. Bu preparat 1 — 2 kg/ga miqdorida qand lavlagi, g’o'za va kungaboqor maydonlarida uchraydigan begona o'tlarga qarshi yaxshi natija beradi:

• Tsiklogeksanon asosida oz miqdorda ta'sir etuvchi gerbitsidlar topilgan. Masalan, alloksidim — natriy. Bu preparat 1 — 2 kg/ga miqdorida qand lavlagi, g’o'za va kungaboqor maydonlarida uchraydigan begona o'tlarga qarshi yaxshi natija beradi:

Xinonlarga to'xtaladigan bo'lsak, ular asosan fungitsidlik xossasini namoyon etadilar. Masalan, figon — 2,3 — dixlornafto — xinon-1,4 faol fungitsid hisoblanadi, urug’larda kasallik qo'zg’atuvchi zamburug’larga qarshi ishlatiladi.

• Xinonlarga to'xtaladigan bo'lsak, ular asosan fungitsidlik xossasini namoyon etadilar. Masalan, figon — 2,3 — dixlornafto — xinon-1,4 faol fungitsid hisoblanadi, urug’larda kasallik qo'zg’atuvchi zamburug’larga qarshi ishlatiladi.