Alfraganus University Tbbiyot Fakultedi Davolash ishi yo’nalishi 137-guruh talabasi

Alfraganus University

Tbbiyot Fakultedi Davolash ishi yo’nalishi 137-guruh talabasi

Jalolov Husan

Tibbiy kimyo

Odam Organizimida ayrim Metal Ionlarining vazifalari

Biogen elementlar tirik organizmdagi hayotiy jarayonlardagi muhim ahamiyatga ega. Hayot uchun eng zarur elementlar odam organizmida doimo mavjud. Bunday elementlar fermentlar, gormonlar, vitaminlar tarkibiga kiradi: С, H, N, P, S, Ca, Mg, Na, K, Cl, I, Fe, Mn, Cu, Co, Zn, Mo, V. Bu elementlarning yetishmasligi organizmning faoliyatining buzulishiga olib keladi, ayrim elementlarning miqdori normadan ortib ketishi esa hafli kasalliklarni keltirib chiqaradi.

Biogen elementlar tirik organizmdagi hayotiy jarayonlardagi muhim ahamiyatga ega. Hayot uchun eng zarur elementlar odam organizmida doimo mavjud. Bunday elementlar fermentlar, gormonlar, vitaminlar tarkibiga kiradi: С, H, N, P, S, Ca, Mg, Na, K, Cl, I, Fe, Mn, Cu, Co, Zn, Mo, V. Bu elementlarning yetishmasligi organizmning faoliyatining buzulishiga olib keladi, ayrim elementlarning miqdori normadan ortib ketishi esa hafli kasalliklarni keltirib chiqaradi.

Xujayra tarkibiga jonsiz tabiatda uchraydigan 92 ta kimyoviy elementlaridan 81 tasi topilgan .Ular biogen elementlar deb ataladi.Ular barcha biokimyoviy protseslarda ishtirok etib insonni o'sishi, rivojlanishi, ko'payishi' qon hosil bo'lishi, immunogenez nafas olish kabi barcha morfofiziologik sistemalarga ta'sir qiladi.Bu elementlarning 15 tasi (temir, yo'd, mis, sink, kobalt, xrom, molibden, nikel, vanidiy, selen, marganets, mishyak, ftor, kremniy, litiy) essensial ya'ni zarur deb topilgan. Bular moddalar organizmga kirgach 105 ta ikki tamonlama ba 455 ta uch tamonlama o'z aro bog'liqlik hosil qiladi.Bu esa o'z navbatida tirik va jonsiz tabiatni umumiyligini ta`kidlovchi dalillardan biridir. Lekin tirik va jonsiz tabiatdagi kimyoviy elementlarning o'zaro nisbati turlicha bo'ladi. Ularni organizmda uchrashiga, bajaradigan vazifasiga, miqdoriga qarab makroelementlar va mikroelementlarga bo'lishimiz mumkin.

• Xujayra tarkibiga jonsiz tabiatda uchraydigan 92 ta kimyoviy elementlaridan 81 tasi topilgan .Ular biogen elementlar deb ataladi.Ular barcha biokimyoviy protseslarda ishtirok etib insonni o'sishi, rivojlanishi, ko'payishi' qon hosil bo'lishi, immunogenez nafas olish kabi barcha morfofiziologik sistemalarga ta'sir qiladi.Bu elementlarning 15 tasi (temir, yo'd, mis, sink, kobalt, xrom, molibden, nikel, vanidiy, selen, marganets, mishyak, ftor, kremniy, litiy) essensial ya'ni zarur deb topilgan. Bular moddalar organizmga kirgach 105 ta ikki tamonlama ba 455 ta uch tamonlama o'z aro bog'liqlik hosil qiladi.Bu esa o'z navbatida tirik va jonsiz tabiatni umumiyligini ta`kidlovchi dalillardan biridir. Lekin tirik va jonsiz tabiatdagi kimyoviy elementlarning o'zaro nisbati turlicha bo'ladi. Ularni organizmda uchrashiga, bajaradigan vazifasiga, miqdoriga qarab makroelementlar va mikroelementlarga bo'lishimiz mumkin.

Оdаm tаnаsining а’zоlаri qаtоr biоgеn elеmеntlаrni oʻzidа yigʻish qоbiliyatigа egа boʻlаdi. Bundаy a’zolаrni dеpо dеyilаdi. Mаsаlаn, jigаr аsоsiy dеpоlаrdаn biri hisоblаnаdi. Undа 20 gа yaqin elеmеnt yigʻilаdi. Shular jumlаsigа Cu, Zn, Mn, Fe, Si, Al, Ti kirаdi. Оshqоzоn оsti bеzidа Zn, Co, Ni yigʻilаdi. Buyrаk usti bеzlаridа Br, I, Si, Ti, Pb, Cr vа Zn yigʻilish hususiyatlаrigа egа
Organizmda magniy ionining kamayishi ribоsоmа subbirliklаrining oʻzаrо bogʻlanishining buzilishiga olib keladi. Oqibatda anomal tuzilishga ega boʻlgan nuklein kislotalari (RNK) va oqsillar sintezlanib, turli saraton kasalliklari kelib chiqishiga sabab boʻladi. Hujаyrаlаr sitoplazmasidagi АTF mоlеkulаlаrining eng koʻp miqdоri Mg2+ vа Mn2+ bilаn kompleks hоldа boʻlаdi. Bu iоnlаrning tа’siri оstidа АTF mоlеkulаsining gidrоlizlаnishi оshаdi vа u mаkrоergik tаbiаtini nаmоyon qilаdi. Magniy ioni koʻpgina fеrmеntlаrni oʻzigа хоs boʻlgаn faolliginitа’minlаb bеrаdi. Faolligi Mg2+ ionlariga bogʻliq boʻlgan fеrmеntlаr jumlasiga fosfatazalar va boshqa fоsfаt guruhlarning tаshilishini ta’minlovchi fеrmеntlаr kiradi. Magniy uglevodlar va yogʻlar, fosforli birikmalar almashinuvida ishtirok etadi
Magniy- yetishmovchiligida hujayra suyuqliklarining ion tarkibi buzilishi kuzatiladi va bu koʻpgina jarayonlar, ayniqsa asab­mushak qoʻzgʻaluvchanligining ortishiga (mushaklar tez­tez tortilib turadi) sabab boʻladi. Magniyning kamayishi organizmda Ca2+ ionlari miqdorining arteriya devorlaridagi, miokarddagi va buyrakdagi Ca2+ ionlari miqdori ning ortishi nefrotik holatlar shakllanishiga sabab boʻladi
Rux- insulin gormoni tarkibiga kirib uning gipoglikemik ta’sirini oshiradi. Qand kasalligida siydik orqali organizmdan chiqib ketadigan rux miqdori normadagidan 3–4 barobar ortiq boʻladi. Bu biogen elementning ahamiyatli xususiyatlaridan yana biri uning organizmning immunitet omilini oshirishida ishtirok etishidir. Organizmda rux miqdorining kamayishi oqsil sintezining susayishiga va oqsil balansi buzilishiga olib keladi.
Marganesning modda almashinuvidagi xissasi sezilarlidir. U B1 va E vitaminlari almashinuviga ta’sir qiladi. Marganes insulinning glikemik ta’sirini kuchaytirib, qondagi qand miqdorini kamaytiradi. Undan tashqari, u lipotrop ta’sirga ega boʻlib, ateroskleroz rivojlanishini toʻxtatadi. Temir, kobalt mis bilan birgallikda qon hosil boʻlish jarayonlariga ta’sir koʻrsatadi, antitelolarning hosil boʻlishini tezlashtirib, yot oqsillarning zaharli ta’sirini neytrallaydi
Organizmda marganes miqdorining kamayishi E vitamin miqdorining kamayishiga, patologik semirishga, endemik buqoq kasalligiga olib keladi.