Algebraik sistemaga


Download 50.57 Kb.
bet3/3
Sana17.06.2023
Hajmi50.57 Kb.
#1535360
1   2   3
Bog'liq
GRUPPA

=j2(j1(y))=j2(y)=x(j2oj1)oj2=j1; [j2o(j1oj2)](x)=j2o(1(x)))=
=j2(j1(y))=j2(y)=xj2o(j1oj2)= j1
bulardan (j2oj1)oj2=j2o(1oj2) kelib chiqadi. Qolgan mumkin bo‘lgan
hollarni ham shu kabi tekshirib ko‘rish mumkin.
20: G da j1 neytral element vazifasini bajaradi. 30: f, va f2 larning har biri o‘z - o‘ziga teskari bo‘ladi.
(j2oj2)(x)= j2(j2)(x)= j2(y)=xj2 oj2=j1o j1
(j 2oj 2)(y)= j 2(j 2)(y)= j 2(y)=y j1(y)  j 2o j 2=
(j1oj1)(x)=j1(j1(x))=j1(x), (j1oj1)(y)=j1(j1(y))=j1(y)j1o j1=j1
Demak, j1-1 = j1 j2-1= j 2 40: j1o j 2=j2 o j1 ekanligini bevosita
oson. Demak, (G; 0 , j1) Abel gruppasi ekan.
G gruppa bo‘lsa, (aG) e*a=a. va a'*a=e tengliklar ham o‘rinli bo‘ladi.
3.5-TA’RIF. G gruppa GN bo‘lib, agar N to‘plam G da aniqlangan amalga nisbatan o‘zi gruppa bo‘lsa, u holda N gruppa G gruppaning qism gruppasi deyiladi.
MISOL 6. (2Z; + , 0) gruppa (Z; + , 0) gruppaning qism gruppasi bo‘ladi.
3.6-TA’RIF. Aytaylik (G1; * ) va (G2;  ) gruppalar bo‘lsin.
Agar j:G1G2 - syur’ektiv akslantirish
"(a,bÎG) j(a*b)= j(a) j(b)
shartni qanoatlantirsa, G1 gruppa G2 gruppaga gomomorf deyiladi,
j- akslantirish esa bu gruppalarning gomomorfizmi deyiladi.
Agar j:G1G2 - biektiv akslantirish bo‘lsa, u holda G1va G2 gruppalarning gomomorfizmi a ni izomorfizm deyiladi.
MISOL. 7. Aytaylik G1=Z, G2={2n::nÎ Z} bo‘lsin, u holda
(Z; +, 0), (G2;  , 1) lar gruppalar bo‘ladi.
"(nÎZ) j(n)=2n, j:ZG2
biektiv akslantirish, shu bilan birga ,
" (n,mÎ Z) j (n+m)=2p+m=2n-2m=j (n)j (m)
ekanligidan (Z; + , 0) gruppa {G2;  , 1) gruppaga izomorf. j esa ularning izomorfizmi bo‘ladi.
MUSTAQIL ISH UCHUN MISOLLAR
3.4. Quyidagi algebralaraik sistemalarning qaysilari yarimgruppa, qaysilari monoid, qaysilari gruppa bo‘ladi.
1) (Z; + ); 2) (Z; ); 3) ( Q; +); 4) (Q;); 5) (R;+); 6) (R;+);
7) (Z \{0}; ); 8) ( Q\{0};  ); 9) ( R \{0}; ); 10) (n Z,+ )
bu erda nÎ N; 11) ( {-1;1}; ); 12 ( (ax; xÎ R}; ), bu erda a Î R, a>0;
3.5. 1) ( Z[ ];+,0); 2) (g [ ];+,0); 3) (Q[ ]\{0};  ,1)
algebralarni gruppa ekanligini isbotlang.
4) agar K= bo‘lsa, (K; , 1) algebraik
sistemani gruppa ekanligini isbotlang.
5) agar K= bo‘lsa, (K; , 1) algebraik
sistemani gruppa ekanligini isbotlang
6) agar Q0 = Q\{0} to‘plamda o binar amal quyidagicha, ya’ni
" (a,bÎQ0) aob= kabi aniqlangan bo‘lsa
( Q0; o,2) algebrani gruppa ekanligini isbotlang.
3.6. 1) Agar G=(G;0,l) gruppaning ixtiyoriy a elementi uchun (a2=l)
shart bajarilsa, G ni kommutativ gruppa ekanligini isbotlang.
2) agar G=(G;o,1) gruppa bo‘lsa, u holda " (a,bÎG) (a-b)-1 b-1a-1 ekanligini isbotlang.
3.7. Agar G={e,a,b] va F={e,j,c,y,z} to‘plamlarda amallar mos ravishda
quyidagi Keli jadvallari bilan berilgan bo‘lsa, bu to‘plamlarni shu amallarga nisbatan Abel’ gruppasi bo‘lishini isbotlang




e

a

b













e

l

a

b

a

a

b

e













b

b

e

a






l

x

y

z

l

e

x

y

z

x

x

y

z

e

y

y

z

e

x

z

z

e

x

y



3.8. Aytaylik,
R\{0} to‘plamda aniqlangan funktsiyalar to‘plamida amal
(fi  fj) (x)=fi (fj (x)) i,j=l,2,3,4 berilgan bo‘lsin. U holda (F; ; f, ) algebraik sistemani gruppa ekanligini isbotlang. Bu amal uchun Keli jadvalini tuzing.
3.9. Aytaylik
R\{0,1} to‘plamda aniqlangan funktsiyalar to‘plamida amal
(fi fj) (x)=fi (fj (x)) i,j=0, 1,2,3,4 ko‘rinishda berilgan bo‘lsin. U holda (E; ; f0 ) algebraik sistemani gruppa ekanligini isbotlang. Bu amal uchun Keli jadvalini tuzing.
3.10. 1) (2Z;+;0) gruppa ( Z; +, 0 ) gruppaning qism gruppasi, ekanligini isbotlang.
2) ( {2x:x  Z};  ; 1) gruppa (Q\{0};  ; 1) gruppaning qism
gruppasi ekanligini isbotlang.
3) ( Z; + ; 0 ) gruppa (Z ;+,0) gruppaning qism gruppasi ekanligini isbotlang.
3.11. 1) (Z; + ; 0), (n Z;+;0) 2) (R; +,0) , ( {ax:x  R}1)
3) 3.5. -misoldagi (Q {0};  1) va (K; , 1)
gruppalarning izomorf ekanligini isbotlang.

  1. (Z ;+,0) va (Z; + : 0) gruppalar gomorf ekanligini isbotlang.

  2. ( S; + , 0), ( R; + , 0 ) gruppaga gomomorf ekanligini isbotlang.

  3. Uchta elementli ixtiyoriy ikkita gruppaning o‘zaro izomorf ekanligini isbotlansin.

Download 50.57 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling