Alijonov ibratjon

9.3. Kabellarni yotqizish

Kabellarni yotqizish paytidan muhit va ob–havo harorati minus 10 ⁰ S dan kam bo‘lmasligi kerak. Hududiy tarmoqlarda optik kabellar hamma kategoriyadagi tuproqlarda uncha chuqur bo‘lmagan suv havzalaridan va daryolardan, telefon kanalizatsiyalarda, maxsus yotqizilgan quvurlarda, shaxtalarda hamda kolletorlarda yotqizilishi mumkin.

To‘g‘ridan–to‘g‘ri yerga yotqiziladigan kabellar tayyor kavlangan transheyalarda (ariqlarda) qo‘l bilan yoki transheyasiz usulda pichoqli kabelyotqizgichlar yordamida yotqizilishi mumkin. Suv havzfalari yoki daryolar orqali yotqiziladigan kabellar maxsus loyiha yechimlari asosida olib boriladi.
Optik kabellarini yotqizish joyi va yotqizish usulari bo‘yicha quyidagi ishlar bajarilishi lozim.

• 
  aloqa trassasi bo‘linishi kerak;
  
• 
  kabellar yotqiziladigan joyga g‘altakda o‘ralgan kabellarni yotqizish va bo‘shagan g‘altaklarni trassadan olib chiqib ketish kerak;
  
• 
  avtomobil yo‘llari va temir yo‘llar bilan kesishgan yerlarda quvurlar yotqizilishi kerak;
  
• 
  tayyor transheyaga kabellarni g‘altakdan bo‘shatib shundan so‘ng ularni yotqizish kerak;
  
• 
  kabelyotqizgich yordamida kabellarni yerga yotqizish kerak;
  
• 
  temir yo‘llar va avtomobil yo‘llar bilan kesishgan yerlarda, quvurlarda kabellar yotqizilishi kerak;
  
• 
  kabellarni telefon kanalizatsiyaga yotqizilishi uchun uskunalarni tayyorlab kabellar yotadigan kanallarni tayyorlash kerak;
  
• 
  kabellarni telefon kanalizatsiyaga yotqizish kerak;
  
• 
  kabellar yotqiziladigan trassani belgilab ishchi chizmalarda o‘zgartirish kiritilgan yerlarni belgilash kerak.
  

Kabellarni oldindan kavlangan tayyor transheyaga yotqizishdan avval uni kabel g‘altagidan mexanizmlar yordamida bo‘shatilib yotqizilishi lozim.
Agar trassada bir qancha to‘siqlar bo‘lib mexanizmlar ishlatib bo‘lmaydigan bo‘lsa, u holda kabelni g‘altakdan bo‘shatishda qo‘l kuchidan foydalaniladi.
Agar trassada sharoit bo‘lsa, u holda kabelni g‘altakdan bo‘shatishda maxsus kabel tashuvchi aravacha yoki maxsus avtomashina kuzovida o‘rnatilgan uskunadan foydalangan holda transheya bo‘ylab harakatlanib kabel yotqiziladi. Bunday holatda kabel to‘g‘ridan–to‘g‘ri transheya qa’riga yoki transheya yoniga bo‘shatilib yotqizilib ketiladi. Avtomashinani harakatlanish tezligi 1km/soat dan oshmasligi kerak. Avtomashina yoki maxsus kabel tashuvchi aravachaning g‘ildiragidan transheya chetigacha bo‘lgan masofa transheya chuqurligidan 1.25 martadan oshmasligi kerak.
Agar trassadagi joy relefi va yo‘l sharoiti bo‘yicha texnikadan foydalana olmaydigan bo‘lsak u holda g‘altakdagi kabel transheya chetiga butun uzunlik bo‘yicha yoyilib chiqiladi va undan so‘ng sekin–astalik bilan kabel transheyaga tushiriladi. Bunday holatda g‘altakdagi kabel maxsus uskunada kabel yotqiziladigan joy boshida o‘rnatiladi. Kabel yotqizilishi jarayonida ishchilar qo‘lidagi kabellar orasidagi masofa iloji boricha kabel cho‘zilmaydigan va yerga ishqalanmaydigan masofa bo‘lmog‘i lozim.
Kabelni g‘altakdan bo‘shatish chog‘ida kabel g‘altagining aylanish tezligi sekin–asta bo‘lib kabelni trassa bo‘yicha yotqiziladigan tezlikda bo‘lishi va ishchilar kabelni g‘altakdan bo‘shatishda kuch bilan zo‘rlab siltamasliklari kerak.
Aloqa kabellarini transheyasiz usul bilan yotqizishda kabelyotqizgichlardan foydalaniladi. Kabel yotqizgichning ishchi organi kabelni yotqizish jarayonida uni shikastlamaydi va kabel kassetadan chiqish jarayonida talab etiladigan egilish radiusi holatida yotqiziladi. Optik kabelni tekis bo‘lmagan joylarda yotqizish paytida kabel optik nazorat ostida bo‘lishi kerak, bunday paytda kabelning tolalari bir–biri bilan shleyf qilib bitta tola ko‘rinishida ulanish kerak va tolaning optik nazorati kabelning «A» tomonidan olib borilishi kerak. Kabeldagi hisob bo‘yicha birinchi tolasiga optik generator ulansa, oxirgi tolaga esa quvvatni yutuvchi o‘lchov asbobi ulanadi.
Bitta qurilish uzunligi yotqizilib bo‘lgan va ikkichi qurilish uzunligi ulanadigan joyda 3000 2000 12000 mm o‘lchamda kotlavan (o‘ra) kavlanadi. Yotqizilib bo‘lgan kabelning ohiri uchidan 8 metr uzunlikda kabel qoldiriladi. Kotlovan (o‘ra)ning ikkinchi tomonidan esa 8 metr uzunlikda ikkinchi qurilish uzunlikdagi kabel uchi kabel yotqizgich kassetasi orqali o‘tkazilib yotqiziladi. Kotlovanda 8 metrdan uzunlikda qoldirilgan kabel uchlari polietelen qopqoqlar bilan muhofazalanadi.