Алишер навоий мукаммал

ТАЪРИХҲО 
 
ТАЪРИХИ ВАФОТИ ҲАЗРАТИ МАХДУМЯ (ҶОМИ) 
1. Гавҳари кони ҳақиқат, дурри баҳри маърифат, 
К-ӯ ба Ҳақ восил шуда дар дил набудаш мосивоҳ. 
Кошифи сирри илоҳӣ буд бешак, з-он сабаб 
Гашт таърихи вафоташ: «Кашфи асрори илоҳ». 
(ﻒﺸﻜ ﻪﻟﺍﺮﺍﺮﺴﺍ) 
МАХДУМ ҲАЗРАТ (ЖОМИЙ)НИНГ ВАФОТИ ТАЪРИХИ 
1.Ҳақиқат конининг гавҳари, маърифат денгизининг дурри, у
(Жомий) Ҳаққа восил бўлди, қалбида Аллоҳдан бошқа нарса йўқ 
эди.
Шак-шубҳасиз илоҳий асрорнинг очувчиси эди, шу
сабабдан вафотининг таърихи: «Кошифи асрори илоҳ» бўлди. 
2. Сари арбоби маънӣ орифи Ҷом, 
Ки буд ӯ муршиди аҳли тариқаг.
Чу шуд з-ин дори Фонӣ, гашт таърих
Ба фавташ: «Ҳодии сирри ҳақиқат». 
(ﺪﺎﻫ ﻰﻴ ﺮﺴ ﺖﻘﻴﻘﺤ) 
2. Маъно арбобининг бошлиғи бўлган
Жом орифи (Шомий). У — тариқат аҳлининг
муршиди (пири) эди. Бу фоний дунёдан
ўтгач, вафотининг таърихи:
«Ҳодии сирри ҳақиқат» бўлди. 
ТАЪРИХИ ВАФОТИ ХОҶА УБАЙДУЛЛОҲ 

---

Алишер Навоий. Мукаммал асарлар тўплами. 20-жилд 
www.ziyouz.com
kutubxonasi 
71 
71
3. Хоҷаи Хоҷагон Убайдуллоҳ,
Муршиди соликони аҳли яқин. 
Шуд ба хулди барин, ки аз фавташ,
Соли таърих гашт: “Хулди барин”.
ﺪﻠﺨ
ﻦﻴﺮﺑ 
ХОЖА УБАЙДУЛЛОҲ (АҲРОР)НИНГ ВАФОТИ ТАЪРИХИ 
3. Аҳли яқин соликларининг муршиди
(пири) — Хожалар хожаси —
Убайдуллоҳ (Аҳрор) жаннатдан жой 
олди. Вафот йилининг таърихи:
«Хулди барин» бўлди. 
4. Бишкуфт ба гулистони олам, 
Гулбарги риёзи комкорӣ. 
Таърихи валодаташ аз он шуд: 
“Зебанда ба мулки шаҳриёрӣ”. 
(ﻩﺪﻨﻴﺰ ﻚﻠﻤﺒ ﻯﺮﺎﻴﺮﻬﺸ) 
4. Олам гулистонида комкор (бахтиёрлик)
боғининг гулбарглари очилди.
Шу боис туғилган йилининг таърихи:
«Зебанда ба мулки шаҳриёри» бўлди. 
5. Султон Маҳмуд он киромӣ дурри пок, 
К-аз ғуссаи мурданаш ҷаҳонест ҳалок. 
3-он «сурхча» таърихи вафоташ кардам, 
К-аз «сурхча» сарви қадди ӯ рафт ба хок. 
(ﻪﭽﺨﺮﺴ) 
5. Улуғ султон Маҳмуд — покиза дурнинг
ўлими қайғусидан жаҳон (аҳли) ҳалок бўлди.
Сарв қади «сурхча» (қизилча) касалидан

---

Алишер Навоий. Мукаммал асарлар тўплами. 20-жилд 
www.ziyouz.com
kutubxonasi 
72 
72
тупроққа қўйилди, шунинг учун вафотига
«сурхча» (сўзини) таърих қилдим. 
6. Сари аҳли фано Саид Ҳасан рафт, 
Ки ҷои ӯ биҳишти ҷовидон бод.
Паи он покрӯ ҷустанд таърих,
Бигуфтам: «Ҷаннати покаш макон бод». 
(ﺖﻨﺠ ﺶﮐﺎﭙ ﻦﺎﮐﻤ ﺪﺎﺑ) 
6. Фано аҳлининг бошлиғи Саййид Ҳасан кетди,
унинг жойи абадий жаннатда бўлсин.
У пок юзлидан кейин вафотига таърих изладилар,
мен: «Жаннати покаш макон бод», — дедим. 
7. Ба нуру сафо равшан аст ин мақом,
Фақад сора анворуҳу боҳираҳ. 
Чу бониш фахр асту худ фохир аст
Лақад кона таърихуҳу «фохираҳ». 
(ﻩﺭﺨﺎﻔ) 
7.Бу мақом (жой) нуру сафо билан равшандир,
бар бу жойнинг нурлари равшан бўлди.
Бинокори фахру, ўзи фахр қилувчидир,
шунинг учун таърихи: «Фохираҳ» бўлди, 
8. Сарви чамани ҳаёт Абдурраҳмон, 
К-ӯ рафт аз ин дайри фано суи ҷинон. 
Таърихи чунин воқеаи ғуссарасон, 
Гар мехонӣ; «Худо биёмурзад»хон!
(ﺍﺪﺨ ﺪﺯﺭﻤﺎﻴﺑ) 
8. Ҳаёт чаманининг сарви—Абдурраҳмон,
бу фоний дунёдан (руҳи) жаннатга кетди.
Ғамғусса етказувчи шундай

---

Алишер Навоий. Мукаммал асарлар тўплами. 20-жилд 
www.ziyouz.com
kutubxonasi 
73 
73
воқеаларнинг таърихини ўқиганингда:
«Худо биёмурзад» деб ўқи. 
9. Мири Султон Ҳасан, ки як соат
Набвадаш з-иштиғоли май дурӣ.
ДОчрэобек—нури дидаи ӯ
Буд масти шароби ангурӣ. 
Ки қазошон расид з-офати май,
Лек вақти хумэру ранҷурӣ.
Буд мобанни фавташон даҳ сол,
В-ин бувад маҳзи сидқу машкурӣ.
Гашт таърихи фавти ин: «Махмур»,
В-он яке шуд аён: «Зи Махмурӣ». 
(ﺭﻭﻤﺨﻤ) (ﺯ ﻯﺭﻭﻤﺨﻤ) 
9. Мир Султон Ҳасан бир соат майга машғул
бўлишдан бўшамасди. Унинг кўз нури (фарзанди)
Мирзобек узум шаробидан доимо маст эди.
Икковларининг ҳам қазолари (вафотлари) май
офатидан хумору ранжурлик пайтида етди.
Икковлари (ота-бола)нинг вафотлари ораси ўн йил эди.
Ва бу иш холис сидқу шукр билан амалга ошди.
Бирининг ўлим таърихи «Махмур» бўлса,
бошқасиники «Махмурий»дан келиб чиқади. 
10. Ба уштур ҷамъ кардан майл фармуд, 
Хаёли шоҳ Абдулғозй баҳодур. 
Пас аз як сол шуд з-он ҷамъкардан, 
Замири поки он шаҳро танаффур.
«Шутур» буд аввалашро соли таърих,
Дувумро баъди соле гашт «Уштур». 
(ﺭﺗﺸﺍ) (ﺭﺗﺸ) 
10. Шоҳ Абулғози Баҳодирнинг хаёли туя

---

Алишер Навоий. Мукаммал асарлар тўплами. 20-жилд 
www.ziyouz.com
kutubxonasi 
74 
74
йиғишга майл қилди. Бир йилдан сўнг у
подшоҳнинг пок кўнгли туя йиғишдан нафратланди.
Туя йиғишнинг аввалги таърих йили
«Шутур» (туя) эди, бир йилдан кейин,
иккинчисининг таърихи «уштур» бўлди. 
11. Нӯҳсад аз ҳиҷрат гузашта аз сӯи Мозандарон, 
3-иқтизои чарх бас амри ғарибе рӯ намуд. 
Золимеро кушта сӯи шаҳраш оварданд сар. 
Он чи оварданд қатлашро ҳамон таърих буд. 
(ﻇ) 
11. Ҳижратдан тўққиз юз йил ўтганда Мозандарон томонда,
фалак тақозоси билан қизиқ бир иш содир бўлди.
Бир золимни ўлдириб бошини шаҳарга олиб келдилар.
Келтирган нарсалари (золим боши —
(изғи ҳарфи «3») қатлининг таърихи бўлди.