Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti organik kimyo

Fizikaviy xossalari. Gomologik qatorlarga tegishli fizik xossalar dien uglevodorodlarida ham kuzatiladi, divinil gaz, izopren va boshqalari suyuqliklar. Suvda erimaydi, organik erituvchilarda eriydi.
Qo‘sh bog‘li birikmalar IQ-spektrida 1650-1600 sm^-1 intensiv yutilish chiziqlari kuzatiladi. Butadienning UB-spektrida 217 nm maksimum yutilish kuzatiladi. Qo‘sh bog‘lar sonining oshishi yutilish chiziqlarini ko‘rinarli oblast tomon siljitadi.
Kimyoviy xossalari. Divinil ham nazariy ham amaliy ahamiyatga ega.

yoki

Elektron zichliklar bir xil taqsimlanib mustahkam sistema hosil qiladi (yaxlit -elektronlar buluti). Birikish reaksiyalari:

uzilish
birikish

uzilish
birikish

dixlorbutan

Butadien-1,3 vodorod galogenlar bilan ham xuddi shunday birikish reaksiyalariga kirishadi.
Dien sintezlari (1929) Dils Alder, ko‘pgina siklik birikmalarni sintez qilib olishda shu reaksiyalardan foydalaniladi.

siklogeksen
Bu reaksiyalar ayniqsa tarkibida elektronoakseptor guruhlar saqlagan (dienofil) birikmalar bilan oson boradi.
, , ,

3,4,5,6-tetragidro-benzoy al’degid




Polimerlanish reaksiyalari.


Tabiiy kauchuk Braziliya, Indoneziya va Seylonda o‘sadigan o‘simlik shirasidan, O‘rta Osiyoda esa Tausag‘iz, Ko‘ksag‘iz, Qrimsag‘iz o‘simliklarining ildizlaridan olinadigan yuqori molekulyar elastik modda.
Kauchuk benzol, uglerod sulfid va xloroformda yaxshi eriydi. Kauchuk oltingugurt bilan qo‘shib ishlanganda rezinaga aylanadi va bu jarayonga kauchukni vulkanlash deb ataladi.
NAZORAT SAVOLLARI
1.Uglerodning uchinchi valent holatini tushuntiring. Asetilenda qanday xarakterdagi bog‘lar mavjud ?
2.Asetilenning gomologik qatori. Ular rasional va xalqaro nomenklaturada qanday nomlanadi ? misolida tushuntiring.
3.Propinning vodorod xlorid hamda suv bilan o‘aro ta’sir reaksiyalari tenglamalarini yozing.
4.Butin-1 ni qaysi galoid hosiladan olish mumkin ?
5.Asetilenning sianid kislota, chumoli va sirka kislotalari hamda butanol bilan reaksiyalarini yozing.
6.Dienlar, tabiiy va sintetik kauchuk.