Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti organik kimyo

Ishlatilishi. Asetilen kislorodda yonganda 2800-3000^oS issiqlik ajraladi. Shuning uchun u avtogen payvandlashda va metallarni qirqishda ishlatiladi.
Asetilen, etilen, vinil xlorid, propargil spirt, dixloretilen, benzol, sirka aldegidi, akrilonitril, vinilasetat, vinilasetilen, nitron tola va kauchuk sintezida ishlatiladi.
Dien uglevodorodlar
Molekulasida ikkita qo‘shbog‘ tutgan to‘yinmagan uglevodorodlar – dien uglevodorodlari yoki diolifenlar deb ataladi. Umumiy formulasi .
Dien uglevodorodlarining uch xil tipi uchraydi:
I. tutashgan yoki kumilirlangan dien
uglevodorodlari
II. oralatma yoki konyugirlangan
III. ajratilgan yoki izolirlangan dien uglevodorodlari
I turdagilari qo‘sh bog‘ ta’sirida juda faol bo‘lib, tabiatda erkin holda uchramaydi.
II o‘zining xususiy xossalariga va etilen uglevodorodlariga o‘xshash xossalarga ega.
III etilen uglevodorodlariga juda o‘xshash tabiatda kam uchraydi (kauchuklar tarkibida).
Nomlanishda asosan rasional va trivial nomenklatura qo‘llaniladi (masalan, divinil, izopren va boshqalar).
Sistematik nomenklaturada etilen uglevodorodlaridagi –en qo‘shimchasi –dien ga almashtiriladi.
butadien-1,3 S
(divinil) R
2-metilbutadien-1,3 S
(izopren) R
Olinish usullari.
1.Termokatalitik digidrogenlash.

2.Lebedev divinilni etanoldan sintez qilib oldi, bu sintez sanoat ahamiyatiga ega.


al’dol

Kroton al’tededi

Butadien 1,3

yoki to‘g‘ridan-to‘g‘ri aldoldan olinishi:

Butadien 1,3

Butadiol 1,3

3.Uch gologenli hosilalardan olinishi.

4. 
   
   

5.Glikollarning degidrotasiyalanishidan dienlar-ning olinishi.

yoki

Petadiyen-1,3


izopren

6.Asetilen va formaldegiddan:

sikllanish

degidratlanish

7.Uchinchi tipdagilarini olinishiga misol: