Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti psixologiya kafedrasi

Tana zabonini konflikt vaziyatlarda qo’llash borasidagi  asosiy tamoyillar 
1.  Hamsuhbatingizdan qo’l cho’zgulik uzoqlikda turing. Albatta, bu uning sizga 
naqadar  yaqinligiga  bog’liq.  Inson  shaxsiy  makonini  besabab  buzmang. 
Opponentingiz harakatlarini to’g’ri anglashga harakat qiling. Agar u shaxsiy makonni 
buzishga moyillik ko’rsatsa, shundagina unga yaqinlashing. 
2.  Sizning  ovozingiz  ochiq,  samimiy,  ishonchli,  qat’iy,  ammo  tahdidsiz  bo’lishi 
lozim. Ovozingiz orqali iliqlik, mayinlik, sabr va qanoat, mehr, qoniqqanlik, ishonch 
xislarini  uzatishga  sayi-harakat  qiling.  Iliqlik  ortidan  iliqlik,  mayinlikning  esa 
mayinlik olib kelishiga ishoning. 

---

 
 
92 
3.  Sizning  qo’llaringiz  nima  axborot  berayotganligiga  e’tibor  bering.  Agar 
barmoqlaringiz  mushtga  tugilgan  bo’lsa,  bu  tahdid  va  hujum  alomatidir.  Agar 
qo’llaringizni ko’kragangizda almashtirib tursangiz, bu bee’tiborlilik, ―Menga sening 
gaplaring  qiziq  emas,  men  o’zim  bilaman,  nima  qilishni‖  degani  bo’ladi.  Agar 
qo’llaringizni  haddan  ziyod  u  yoq  bu  yoqqa  qarata  harakat  qildirsangiz, 
qarshingizdagi odam sizdan uzoqroq turishni ma’qul topadi. Chunki, beixtiyor unga 
tegib ketishingiz mumkin.  
4.  Ko’llaringiz yonga to’g’ri tushgan, oyoqlaringiz to’g’ri, gavdangiz ham to’g’ri 
bo’lsin. Ortiqcha harakatlar qilmang. Stolni chertmang, boshqa tomonga qaramang, u 
yoq bu yoqqa yurmang, samimiy va ochiq bo’ling. 
5.  Hamsuhbatingizning  ko’zlariga  ko’zingiz  to’g’ri  va  tik,  ammo  tahdidsiz 
qarasin. Gaplashayotganda hamsuhbatingizga qarama – qarshi tomonga, yoki boshqa 
xonaga  qarab  o’tirmang.  Yuzma-yuz  qarashga  harakat  qiling.  Qarshingizda  turgan 
odamga ochiq nazar bilan qarang. 
6.  Hamsuhbatingiz bilan gaplashayotganda uning so’zlariga e’tiborli bo’ling. O’z 
e’tiboringizni tana harakatlari bilan tasdiqlab turing.  
Odamlarning tana zabonini anglash bo’yicha ba’zi “tarjimalar” 

 
Agar  odam  sizning  nima  deyayotganingizni  tushunmasa,  u  boshini  bir 
yonga burib, qoshlarini taranglashtiradi, ko’pincha qoshlarini bir nuqtaga, markazga 
yaqinlashtiradi. 

 
Odamlar o’rtasidagi suhbatda qo’llarinigizni ko’krakda kesishtirib olsangiz, 
bu suhbatdan o’zingizni olib qochmoqchi ekanligingizni yoki o’zingizni himoyalash 
niyatigizni bildiradi. 

 
Sizga yoqib qolgan narsani ko’rsangiz, ko’z qorachiqlaringiz kengayadi. 

 
Siz kiygan kiyim siz haqingizda siz istagan axborotnigina bera oladi. 

 
O’z  joyida  tinch  o’tira  olmayotgan,  barmoqlari  yoki  qalam  bilan  stolni 
taqillatayotgan  odam  o’zining  asabiylashayotganini    ko’rsatadi,  yoki  mavzu  uni 
qiziktirmayotganligi,  yoki  uning  shaxsiy  makoniga  ruxsatsiz  kirganligingiz 
alomatidir. 

 
Agar ayol kishi sochlarini to’g’rilab, ularni siltab-siltab qo’ysa, demak siz 
unga yoqmoqdasiz 

 
Erkaklar  chiroyli  ayolni  ko’rsalar  qoshlarini  yuqoriga  ko’taradilar  va 
ulaning kayfiyati yaxshilanadi. 

 
Agar odam  yaxshi kayfiyatda bo’lsa va siz unga kulib qarasangiz, u ―Men 
unga yoqaman‖ deb o’ylaydi. Ammo mazkur odam yomon kayfiyatda bo’lsa-yu, siz 
haddan ziyod unga kulib qarasangiz, u ―Meni mazah qilyapti, ustimdan kulyapti‖ deb 
fikr qiladi. 

 
Qo’llarini  cho’ntagiga  solib  olgan  yigit,  atrofdagilarga  o’z  mustaqilligini 
namoyon  qilmoqchi  bo’ladi,  aslida  u  o’zini  noqulay  xis  qilgani  uchun  va  o’z 
komplekslarini (uyalyotgani, xavotiri,  hayajonini) yashirmoqchi bo’lib, cho’ntakdan 
foydalanadi. 
O’z  kursdoshlaringiz  va  do’stlaringiz  hatti-harakatlarini  yuqoridagi  tamoyillar 
asosida baholashni  boshlashdan  avval, bu  misollar har  doim  ham  vaziyatga  monand 
bo’la  olmasligini  nazarda    tushing.  Masalan,  agar  kimdir  qo’llarini  ko’kragida 

---

 
 
93 
kesishtirib  turgan  bo’lsa,  balki  u  aslida  sovuq  qotgandir.  Agar  kimdir  suhbatdan  
oldin bir baklajka koko-kolani ichib olgan bo’lsa, balki shu sabab joyida tinch o’tira 
olmayotgandir.  Agar  kimdir  sizga  tana  zaboni  usulidan  qanday  xabar 
jo’natayotganligiga shubhangiz bo’lsa, u  bilan oddiy suhbatda  munosabatlaringizni 
aniqlashtirib oling.