Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti psixologiya kafedrasi

«Boshqarib bo’lmaydiganlar» 
Bunday odamlar xarakteri impulsiv bo’lib, uning emosional holati doimo o’zgarib 
turadi. Buning oqibatida bir odam o’zida bir necha xarakter tamoyillarini mujassam 
etadi hamda ularni bir to’xtamga keltirish juda qiyin bo’ladi. Ularning harakatlari va 
so’zlari  asossiz,  betayin,  qarama-qarshi  fikrlarga  to’la,  o’z  o’zini  nazorat  qilishdan 
yiroq bo’ladi. Ular agressiv muloqotga eng moyil odamlardir. 
«Juda aniq va cho’rtkesar odamlar» 
Aniqlik va  to’g’rilikka  intilgan  odamlarning ko’pchiligi  o’ziga  va  atrofidagilarga 
juda  katta  talab  qo’yadilar.  O’zlari  juda  katta  mehnat  qiladilar,  o’zgalarning 
yalqovligi  ularni  kattiq  ranjitadi.  Ular  ko’p  hollarda  juda  katta  tanqidchi  bo’ladilar. 
Tanqidni  yoqtiradilar  va  kezi  kelgan  holda  boshqalarni  miriqib  tanqid  qiladilar. 
Tanqid  paytida  ular  odamni  ayamaydilar.  O’zlari  birovlarni  boplab  tanqid 
qilganliklari  bois,  boshqalardan  ham  tanqid  kutadilar.  Shuning  uchun  tahlikali, 
besaramjon,  birovlarga  tahdid  bilan  qaraydilar.  Ular  tanqidga  doim  tayyor 
bo’lganliklari  uchun  ham  o’zini  yo’qotib  qo’ymaydilar,  balki  aks  ta’sir  o’tkazishga 
juda  usta  bo’ladidar.  Ular  har  doim  o’zlari  uchun  qulay  vaziyatni  yaratishga 
ulgurishadi. Ammo ular boshqalarga bo’ysunib yashaydigan odamlar turiga kirmaydi. 
 
«Rasionalistlar» 
Rasionalistlar hamma sharoit va xususiyatlarni o’z manfaatlariga bo’ysundirishga 
o’rgangan odamlardir. Agar konflikt vaziyat ular uchun foyda keltirsa, ular karerasi 
uchun xizmat qilsa, ular qo’rqmay ziddiyatni o’zlari keltirib chiqaradilar. Uzoq vaqt 
ular  o’z  asl  maqsadlarini  yashirib  yurishlari  mumkin,  ammo  ular  o’sishi  va 
rivojlanishi uchun kulay vaziyat pishib yetilgan bo’lsa, ular hammani ―sotib‖ bo’lsa 
ham o’z maqsadlariga erishish yo’lidan boradilar. 
«Irodasiz, qat’iyatsizlar» 
Irodasiz  odamlar  ko’pincha  boshqa  odamlar  qo’lida  qo’g’irchoq  bo’lib 
qolganliklari  uchun ham  ziddiyatli vaziyatlarda  ulardan  ustamonlik bilan  foydalanib 
qolishadi.  Ular  konfliktlarda  biror  tomon  uchun  juda  katta  xizmat  qilib  berishi 
mumkin  bo’ladi.  Ularda  shaxsiy  fikr,  munosabat  bo’lmaydi.  Shu  bois,  ular  boshqa 
guruh, yoki insonlar atrofida o’ralashib yurishadi. Ular o’zlari zimmasiga majburiyat 

---

 
 
110 
olishdan  qo’rqadilar.  Shu  bois,  boshqalarning  qarorlariga  so’zsiz  itoat  etadilar. 
Ulardan  keladigan  havf  shundaki,  ularni  ko’pchilik  ―rahmdil‖,    ―mehribon‖  odam 
sifatida qabul qiladi. Ularga aldanib qolish mumkin. Ularga kuchliroq odamlar sslida 
buyursa, ular kutilmagan holda juda katta ziyon keltirishi mumkin bo’ladi. Shu bois, 
bunday  odamlardan  foydalanib,  ular  konfliktda  biror  fikr  ayta  boshlasa,  ko’pchilik 
―Bu  odam  yaxshi.  Demak  u  to’g’ri  aytayapti‖,  deb  aldanib  qoladi.  Irodasiz  va 
qat’iyatsizlarning  boshqa  barcha  ziddiyatli  tiplardan  farqi  shundaki,  ular  konfliktga 
o’zlari  mustaqil  bormaydilar,  ular  ziddiyatga  borishga  majbur  bo’ladilar.  Yuqorida 
sanab  o’tilgan  boshqa  barcha  tiplar  mustaqil  ravishda  ziddiyatni  uyushtiruvchi  va 
unday foydalanadigan tiplar hisoblanadi. Irodasiz va qat’iyatsiz odamlar esa konflikt 
vaziyatlarni o’zlari keltirib chiqarmaydilar.