Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti psixologiya kafedrasi

   Odamlarning jahli chiqqanida... 
Agressiya va zo’ravonlik bilan to’qnash kelganda.... 

  Jahlga jahl bilan javob qaytarmang 

 
O’zingizni  himoya  qilmang  va  jahlga  qarshi  ham  javob  qaytarmang. 
Opponentingizning  jahli  juda  kattiq  bo’lsa,  bu  tomonlar  to’qnashuviga  olib  kelishi 
muqarrar. 

  Opponentingizning  xissiyotlariga  nisbatan  sabrli  munosabat  va  javob 
qaytarishga  urinib  ko’ring.  Uning  jahli  chiqayotganligini  siz  aslida  anglaganingizni 
muloyim tarzda bildiring, ammo istehzo qilmang. Siz istehzo qilsangiz tang vaziyatni 
yanada og’irlashtirib yuborgan bo’lasiz.  

 
O’z  opponentingiz  nuqtai  nazarini  tushunib  yetkanligingizni  unga  bildiring. 
Keyingi muhokamalarga tayyorligingizni ko’rsating. Mazkur jahl, qahr, yoki g’azab 
emosiyalari  ortida  nima  turganligini  aniqlashga  urinib  ko’ring.  Uning  xissiyotlari, 
so’zlari va uning ―haqiqatini‖ni erinmay eshiting. Sabr qiling. O’z emosiyalaringizni 
bosishga  harakat  qiling.  Hozir  o’z  emosiyalaringizga  erk  beradigan  payt  emas. 
G’azab  –  o’zi  ham  g’azab  uyg’otishni  yaxshi  ko’radi.  Javobiy  g’azab  uyg’onishiga 
yo’l qo’ymang. Agar mana shu  amallarni to’g’ri bajarsangiz opponentingiz asta o’z 
g’azabidan qayta boshlaydi.  

 
O’z  munosabatingizni  opponent  psixologik  holati  va  emosiyalariga 
bag’lamagan  holda  bildirishga  harakat  qiling.  Faqat  muammoni  tahlil  qiling. 
Emosional qarama-qarshilik pasayganda o’z qarashlaringizni yanada ochiqroq bayon 
qilishga urinib ko’ring. Opponentingiz ham, ko’p xollarda, o’zingizni undan past va 
xotirjam tutganingiz sababli, jahli tushganidan so’ng o’zini aybdor xis qila boshlaydi. 
Opponentingizdan  mavjud  vaziyatda  nima  qilish  lozim  va  mumkinligi  borasida 
maslahat so’rang. Agar opponentingizning yana jahli chiqsa, siz yana faol eshitish va 
qabul  qilish  poziyasiyaga  o’ting.  Faol  eshitish  pozisiyasi  o’zingizni  pastga 
urganligingizni  bildirmaydi,  balki  sizni  murakkab  vaziyatda  donoroq  ekanligingiz, 
bosiqlik bilan vaziyatni o’z manfaatlaringizga bo’ysundira olishingizni anglatadi. Shu 
bois,  faol  qabul  qilish  pozisiyasi  sizga  yordam  berayotganligini  o’zingiz  ham 
anglang.    
Ziddiyatni keltirib chiqarishga moyil bo’lgan odamlar tipologiyasi 
Ko’p konfliktlar hayotda ba’zi bir odamlarning murakkab xarakteri, ularning o’z 
xarakterini  uddalay  olmasligi  oqibatida  vujudga  keladi.  Shu  bois,  konfliktologiyada 

---

 
 
109 
ziddiyatga moyil odamlar tipologiyasi belgilangan bo’lib, bunday odamlarning o’zini 
tutishini bilish ular bilan faol munosabatlar o’rnatish uchun imkon yaratadi.