Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti psixologiya kafedrasi


Jahli chiqayotgan odamlar bilan muloqot qilish bo’yicha boshqa maslahatlar


Download 1.13 Mb.
Pdf ko'rish
bet140/156
Sana26.11.2021
Hajmi1.13 Mb.
#177677
1   ...   136   137   138   139   140   141   142   143   ...   156
Bog'liq
pedagogik konfliktologiya

 
Jahli chiqayotgan odamlar bilan muloqot qilish bo’yicha boshqa maslahatlar 
1. Vaziyatni xolis baholashga harakat qiling. Aqlingizni ishga soling, xissiyotlarga 
berilib  ketmang. Sizdan  jahli  chiqayotgan odam  bilan kelgusi munosabatlar  naqadar 
siz  uchun  qadrli  ekanligini  baholang.  Muammo  nimada?  Opponentingizning  qaysi  
hissiyotlari jabr ko’rgan? Shularni aniqlang. 
2. Boshqa  odam  o’z  hissiyotlarini  ushlab  tura  olmasligi  va  rasional  fikr  yurita 
olmayotganligini ham anglang, tushuning. Odam g’azablanayotganda, odatda tinchlik 
davrida aytmagan gaplarni va qilmagan harakatlarni qilishi mumkin, shu bilan birga, 
bu  harakatlarni  o’zi  hohlamagan  holda  oshkora  qilayotgan  va  aytayotgan  bo’lishi 
ham    mumkin.  Boshqa  odamni  erinmay  eshiting,  uning  yig’ilib  qolgan 
emosiyalarining  chiqib  ketishga  imkon  bering.  O’zingizning  emosional  vaziyatga 
tortilishingiz va qalbingizda javob qaytarish niyati tug’ilishidan ehtiyot bo’ling. Bir-
birinigizni tahqirlamang. Esingizda tursin - shaxsga  emas, muammoga hujum qilish 
lozim. 
3. Boshqa  odamga  o’zingizning  ham  konflikt  haqida  o’ylayotganingiz,  bezovta 
bo’layotganligizni  ayting.  Muammo  siz  uchun  ham  muhim  ekanligi,  siz  ham  uni 
qo’ldan kelgancha yechishga harakat qilayotganligingizni, unga qarshi yuragingizda 
adovat  yo’qligini  ayting.  Boshqa  odamdan,  mavzu  bo’yicha  suhbatlanish  uchun 
qachon  vaqti  bo’lishini  so’rang.  U  bilan  samimiy  gaplashish  uchun  doim  tayyor 
ekanligingizni ayting. 
4. Suhbat uchun qulay va tinch joy toping, hyech kim halaqit bermaydigan, osuda, 
keng  va  ochiq  joy  jahldor  odam  bilan  suhbatlanish  uchun  eng  qulay  joydir,  odam 
ko’p, tor joylarini tanlamang, keng suhbat kenglikni talab etadi. 
5. Bahslashmang,  kim  haq,  kim  nohak  ekanligi  muhim  emas.  Muhimi 
suhbatdoshingizni tinchlantirish va muammo yechimini qidirishdir. 
6. Boshqa  odamning  tana  zaboniga  e’tibor  bering.  Agar  uning  harakatlaridan 
sizning  hayotingiz  va  salomatligingizga  zarar  yetishini  tushunib  qolsangiz,  zudlik 
bilan  bu  odamni  holi  qoldirish  yo’lini  qiling.  Agar  hayotingizga  xavf  bo’lmasa, 
qochmang. 
7. O’zingizning tana zaboningizni nazorat qiling, o’zingiz ham suhbatdoshingizga 
do’q-po’pisali harakat ramzlari hamda signallari jo’natmayotganligingizga imon hosil 
qiling. Unga juda yaqin o’girmang. 


 
 
111 
8. O’z  ovozinigiz intonasiyasiga  e’tibor bering,  yumshoq, tinch, samimiy  ovozda 
gapirishga harakat qiling. Tinchlantiradigan so’zlarni topib ishlating. 
9. Siz  bilan  boshqalar  o’zlarini  qanday  tutishlarini  xohlasangiz,  o’shanday 
o’zingizni  tuting.  O’zingizni  na  takabburlik  va  manmanlik  bilan,  shuningdek 
marhamatli qilib ham qilib  ko’rsatmang. Takabburlik uning jahlini badtar oshiradi, 
marhamatli  bo’lishingiz  uning  nafsoniyatiga  tegadi.  Sizning  teng  munosabatingiz 
konflikt yechimining eng muhim shartlaridandir. 
10. 
Adolatli  konflikt  yechimli  bo’yicha  o’z    zimmangizga  ma’lum 
majburiyatlar  oling.  Ba’zan    hammasiga  qo’l  siltab,  ketib  qolgingiz  keladi.  Ba’zi 
hollarda  bu  yordam  beradi  ham.  Ammo  muammo  yechimini  qidirish  ustida  ishlash 
foydaliroqdir. 
 
Konfliktli vaziyatda g’azab va qahrdan o’zini tinchlantirish usullari 
Har  birimiz  o’zimizni  o’rab  turgan  voqyea-hodisalarga  turlicha  munosabat 
bildiramiz.  Masalan,  ba’zilar  hind  filmlarini  miriqib  ko’radilar,  ba’zilar  ularni 
umuman  yoqtirmaydilar.  Ba’zilarga  blokbasterlar  bo’lsa  bas,  ba’zilar  esa  trillerni 
xush  ko’radilar.  Ba’zilar  esa  milliy  kino,  milliy  kiyimlarni  yoqtiradilar.  Masalan, 
―xevi-metall‖  muzikasini  100  %  katta  yoshdagi  odamlar  ―bosh  og’riq‖  deb  qabul 
qilishi  tabiiy.  Chunki  odam  yoshi  o’tgandan  keyin  uning  bosimi  ko’tarilishi  hollari 
ko’p uchray boshlaydi, bosim ko’tarilishining tabiiy xususiyatlaridan biri bu  – bosh 
og’rig’i hisoblanadi. O’zi boshi og’rib turgan odamning bunday baland va shovqinli 
muzikadan  lazzatlanishi  g’ayri  oddiy  hol  bo’ladi.  Shu  bilan  birga,  ba’zilar uxlashni 
yaxshi  ko’radilar,  ular  joy  tanlamaydilar,  hamma  joyda  uxlab  ketaveradilar,  ularga 
bosh  qo’yishga  joy  bo’lsa  bo’ldi,    pishillab  uxlayveradilar.  Boshqalar  esa  ularning 
bunday  uxlashga  bo’lgan  moyilligini  beg’amlik,  qayg’urmaslik,  tepsa  tebranmaslik, 
mas’uliyatsizlik  alomati  deb  baholashi  mumkin.  Ba’zilar  ovqat  yeyishni  yaxshi 
ko’radilar.  Sabrsizlik  bilan  ketma-ket  katta-katta  luqmalarning  og’iz  bo’shlig’ida 
yo’qolib borayotganligini kuzatib turgan boshqa bir odamning esa umuman ishtahasi 
yo’qolib ketishi mumkin. Chunki u bu darajada ovqat yeyish mumkinligiga umuman 
ishonmaydi. 
Demak, biz voqyea va hodisalarga turlicha  munosabat bildirishimiz tabiiy. Mana 
shunday  turlicha  munosabat,  fikrlar  va  qarashlar  rang-barangligi  odamlar  orasida 
ba’zi  konfliktlarni  keltirib  chiqarishi  mumkin.  Mana  shunday  xilma-xillik  konflikt 
uchun  bahona  bo’lishi  mumkin.  Sizning  so’zlaringiz,  tana  zaboningiz,  ovozingiz, 
nimalarni o’ylashingiz, orzularingiz, amallaringiz biror boshqa kimsaning, ba’zan esa 
xatto  eng  yaqin  kishilaringizning  g’azabini  ko’zg’ashi  mumkin.  G’azab  esa 
zo’ravonlik bilan tugashi mumkin. Demak, biz konflikt vaziyatlarning kelib chiqishi 
oldini  olish  uchun  o’zimizda  vujudga  kelishi  mumkin  bo’lgan  g’azabning  oldini 
olishga o’rganishimiz lozim. 
Odamlar turli yo’llar bilan o’z xissiyotlari, g’azab va jahllarini jilovlashi mumkin. 
Konflikt bilan to’qnash kelganda kimdir portlab ketadi, kimdir baqirishni boshlaydi, 
kimdir  qo’pollik  qila  boshlaydi,  kimdir  qo’llarini  musht  qilib,  boshqalarga  hamla 
qilishga  urinadi,  kimdir  stolga  ura  boshlaydi.  Bu  xatti-harakatlarning  barchasi 

Download 1.13 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   136   137   138   139   140   141   142   143   ...   156




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling