Alisher navoiy nomidagi toshkent davlat

gi bilimlar bilan tanishasiz, ularni aql kuchi bilan qabul qilasiz, 
xotiringizda qayd etasiz. Ammo bu bilim va xulosalar hissiyotingiz-
ga zarracha ta’sir ko‘rsatmaydi. Badiiy asarni o‘qiganda sizdagi 
bu «loqaydlik» faol munosabatga almashinadi. Qalbingiz chek-
siz shodliklarga chulg‘anadi – ruhlanasiz, g‘azablanasiz, iztirob 
chekasiz. Chunki u qalb dardi tufayli yaratilgan, dard esa suhbat-
doshni befarq qoldirmaydi»
3
. 
Pedagogika fanlari doktori Safo Matjonov bugungi kunda ham 
adabiyot o‘qitish muammolari va shakllanib kelayotgan yosh av-
lodning ma’naviy kamoloti yo‘lida kitobning ahamiyati, o‘rni va 
roli haqida izlanishlarini davom ettirmoqda
4
.
O‘zbek adabiyot o‘qitish metodikasi ilmida o‘z salmoqli his-
sasi bilan yetakchi o‘rinlardan birini egallab turgan olim prof. Qo-
zoqboy Yo‘ldoshev 1949-yilning 9-mayida Sirdaryo viloyati Bo-
yovut tumanidagi Dehqonobod qishlog‘ida tug‘ilgan. 1970-yilda 
Sirdaryo pedagogika institutini bitirgan.
Q.Yo‘ldoshev 1985-yilda «O‘zbek satirik hikoyalarida xarak-
ter tasviri evolyutsiyasi» mavzusida nomzodlik, 1997-yilda «Yan-
gicha pedagogik tafakkur va umumta’lim maktablarida adabiyot 
o‘qitishning ilmiy-metodik asoslari» mavzusida doktorlik disser-
tatsiyasini himoya qildi. 
Q. Yo‘ldoshevning jami yetti yuzga yaqin ilmiy ishlari orasida 
130dan ortig‘i mamlakat umumta’lim maktablari o‘quvchilari 
uchun yaratilgan darslik va o‘qituvchilariga mo‘ljallangan 
metodik qo‘llanmalardan iborat. Bulardan tashqari, Qozog‘iston 
Respublikasidagi o‘zbek maktablarining 5 – 11-sinflari uchun 
yaratilgan, bir necha o‘n yillardan beri qayta-qayta nashr 
etilib kelinayotgan «O‘zbek adabiyoti» darsliklari va ularning 
har biri uchun yozilgan metodik qo‘llanmalar, Qirg‘iziston 
3
Safo Matjon. Kitob o‘qishni bilasizmi? – T.: «O‘qituvchi», 1993.11-bet.
4
S. Matjonov haqidagi ma’lumotlar uning 70 yilligiga bag‘ishlab tayyorlangan 
«Til va adabiyot ta’limining dolzarb masalalari» nomli maqolalar to‘plamidan olindi 
(Toshkent: TDO‘TAU, 2017.).

---

19
Respublikasidagi o‘zbek maktablari 6-,7-,8-sinflari uchun yozilgan 
«O‘zbek adabiyoti» darsliklari olim metodik tadqiqotlar ko‘lamidan 
dalolatdir.
Prof. Q. Yo‘ldoshevni adabiyot o‘qitish metodikasi ilmida bu-
rilish yasadi deyish mumkin. Olim tubdan o‘zgargan jamiyatdagi 
adabiy ta’limni mohiyatan o‘zgartirishning ijtimoiy, ilmiy va peda-
gogik asoslarini ko‘rsatib berdi. U adabiy faktlarni bildirishning 
o‘zi adabiyot saboqlari uchun maqsad emasligini, badiiy asar bi-
lan tanishish o‘quvchilarda ezgu ma’naviy sifatlar shakllantirish-
ga qaratilishi kerakligini ta’kidlab yozadi: «Aslida adabiyot tari-
xiga daxldor biror dalilni sharillatib aytib bera oladigan, ammo 
ma’naviyatida ezgu fazilatlar bo‘lmagan o‘quvchidan ko‘ra, 
...badiiy asarlarning qahramonlariga xos insoniy fazilatlarni o‘z 
tabiatiga singdirgan, sirtdan qaraganda, nofaolday tuyuladigan 
o‘quvchilar jamiyatimiz uchun ko‘proq zarurdir»
5
. 
Olim adabiy ta’limni tubdan yangilashda uning milliy-tarixiy 
ildizlariga tayanish kerakligini alohida ta’kidlaydi: «Qadim Turkis-
tondagi maktablarda badiiy adabiyot asrlar davomida tajalli na-
zariyasiga tayanilgan holda o‘qitilib kelingan. Negaki, ...chinakam 
badiiy asarlarning asosiy qismi yaratilishida tajalli tamal toshi 
vazifasini o‘tagandir. Bu nazariyaga tayanadigan adabiy ta’lim 
o‘quvchilarda ma’naviy sifatlarning shakllanishiga, bolalarda 
yaratuvchining qudratidan hayratlanish, qahridan qo‘rqish,