Alisher Navoiyning hayoti va ijodi. Reja

davrdagi o'zbek adabiyoti. Abulg'ozi Bahodirxon


R E J A:

1. XVII-XIX asr birinchi yarmida o'zbek adabiyoti.

   
   

2. Abulg'ozi Bahodirxonning hayot yo’li.

   
   

3. Abulg'ozi Bahodirxonning adabiy merosi.

   
   

4. “Shajarai turk” asari.

   
   

Bu davrga kelib Markaziy Osiyoda Xiva, Buxoro va Qo'qon xonliklari shakllandi. Xonliklar o'rtasidagi o'zaro urushlar, qirg'inlar davlat va jamiyatning hamma sohalarini tushkunlik va tanazzulga mahkum etdi. Bu tushkunlik davrida ham xalq san'ati va ijodiyoti o'lmadi, nodir mo'jizalar yaratilishi tufayli jon saqladi.

Madaniy hayotining asosiy yunalishlaridan biri tazkirachilik bo'ldi. Mutribiy Navoiyga xos tazkirachilik an'anasini davom ettirib, 320 dan ortiq ijodkor haqida ma'lumot beruvchi "Tazkirat ush-shuaro" (1604 -1605) asarini yaratdi. Tazkirada XVI asr oxiri va XVII asr boshlarida yashab faoliyat ko'rsatgan qalam ahli haqida fikr yuritiladi. Muhammad Bade' Maleho Samarqandiyning 1692-yilda yozilgan "Muzakkir ul-ashob" nomli tazkirasi Markaziy Osiyo shaharlari va Eronda XVII asrda yashab ijod etgan 160 dan ortiq ijodkorlar va adabiy jarayon haqida ma'mulot beruvchi nodir manbadir. Mazkur tazkira tarix to'g'risida, jumladan, Subhonqulixon saltanati va uning sulolasi tarixi haqida muhim ma'lumot beradi. Xalq og'zaki ljodida bir qator dostonlar vujudga keldi. XVI-XIX asrlar oralig'ida "Go'ro'g'li"turkumidagi jangnomalar, tarixiy mazmundagi qahramonlik dostonlari, "Tohir va Zuhra", "Oshiq G'arib va Shohsanam", "Sayyod va Hamro", "Asli va Karam", "Sanobar", "Yusufbek va Ahmadbek", "Alibek va Bolibek", "Xurshid va Malikai Dilorom" kabi dostonlarning folklor va kitob nusxalari yaratildi . XVII - XIX asrlar tarixnavislikda alohida sahifa ochdi. Abulg'ozi Bahodirxonning "Shajarai turk", "Shajarai tarokima" asarlari madaniyatimiz tarixida "Boburnoma"dan keyingi noyob hodisa bo'ldi. XVII asrda Abulqoim al-Kasbaviyning "Natoyi-jul-fikr" ("Fikr natijalari"), XVIII asrda Muhammad Vafoning "Tuhfai xoniy", Abdurahmon Tole'ning "Tarixi Abulfayzxon", Muhammadamin Buxoriyning "Ubaydullanoma" asarlari vujudga keldi. Oo'qon xonligida esa Hakimxon To'ra "Muntahab ut-tavoreh" ("Tanlab olingan tarixiy voqealar"), Mirzo Qalandar Mushrifning "Shohnomai nusratpayom" (" Zafarli Shohnoma") asarlari yaratildi.
Xiva adabiy muhitida tarjimachilikka alohida e'tibor berildi. Bu yerda Ogahiy tarjimachilik maktabiga asos soldi. Buxoroda tarix asarlari ko'proq bitildi. Qo'qon xonligida Gulxaniy va Maxmur ijodi timsolida yangi shakl hamda mazmundagi realistik hajviyot bo'y ko'rsatdi. Shuningdek, bir qator o'zbek shoiralarining o'ziga xos davrasi vujudga keldi. Ko'rinadiki, XVII - XIX asrning birmchi yarmidagi adabiyot oldingi davrlardan ajralib turuvchi o'zining qator belgi va xususiyatlariga ega ekan.