Alisher Tilavov XVII asrda Moskva davlatining xalqaro ahvoli XVII asr boshlarida Moskva davlatining xalqaro mavqei va diplomatiyasi

XVII-asr rus diplomatlari.
XVII asr elchilik ishlarida bir qancha taniqli siyosiy arboblar yetishib chiqdi. Ular orasida birinchi o'rinda Afanasiy Lavrentievich Ordin-Nashchokin turadi . U Yevropa miqyosidagi davlat arbobi bo'lgan, o’sha davr tarixchilar so'zlari bilan aytganda "Yevropa qirollarining hech biriga bo'ysunmaydigan dono vazir". Kamtarona Pskov yer egasining o'g'li, u o'zining Pskov okrugini Shvetsiya bilan delimitatsiyasi bo'yicha komissar sifatida birinchi marta namoyish etish imkoniyatiga ega bo'lgan o'zining ajoyib diplomatik iste'dodi tufayli ko'tariladi . Ordin-Nashchokin o’zining diplomatik faoliyati davomida Valisar sulhi 1658-yil Shvetsiya bilan Livoniya va Androvskiy Polsha bilan sulh 1667-yil tuzilgan shartnomalar natijasi o’laroq Moskva Ukrainaning chap qirg’oq yerlarini va Kievga egalik qilish huquqini oldi. Ordin-Nashchokin ham bunday diplomatik ishlarga oldindan tayyorgarlikka ega edi: matematikani, lotin va nemis tillarini bilar edi, chet el madaniy hayoti bo’yicha ham yetarlicha bilimga edi - u haqida zamondoshlari “nemis biznesini biladi va nemis odatini biladi" deb aytdilar. Hamma narsani ham chet el davlatlaridan o’zlashtirish olishning so'zsiz tarafdori edi. Shu sababli, u "yaxshi odam tashqaridan, hatto dushmanlaridan ham o'rganishdan uyalmasligi kerak", deb yozib qoldirgan. Ordin-Nashchokin o’z davrida Moskvaning birinchi darajali diplomati edi . U bilan bahslashish qiyin edi. Teran va zukko, u bilan muzokara qilgan chet ellik diplomatlarni doimo asabiylashishga majbur qilar edi. Ammo diplomatlar Ordin-Nashchokin o'zining barcha topqirligi bilan raqiblarida bo'lmagan bitta diplomatik xususiyatga ega edi – u ham bo’lsa halollik. U shartnoma tuzgunga qadar uzoq vaqt ayyorli ishlatsa ham tuzilgan shartnomani buzishni gunoh deb bilgan. 1667-yilda baron boyar unvonini bilan Ordin-Nashchokin Elichilik ishlari rahbari etib tayinlandi. U diplomatik xizmatga - "baliq ovlashga" juda katta e'tibor berdi. Uning nazarida Elchilik ishlari barcha davlat muassasalari ichida eng yuqori darajaga ko'tarilgan. Elchilik ishlarining vazifasi "davlatlarning barcha mintaqalardan kengayishi ... shu tariqa barcha mamlakatlarda ham sharaf keltirishi lozim deb hisoblagan. Ordin-Nashchokin diplomatik xodimlar tarkibining yuqori sifatini himoya qildi, chunki "davlat ishlarining befarqligini benuqson va tanlangan odamlarga yo'naltirish kerak" deb o’ylardi. U katta siyosiy istiqbolga ega bo'lganligi sababli, Moskva davlatining Boltiqbo'yida "dengiz tirgaklari" ga ega bo'lish uchun barcha sa'y-harakatlarini yo'naltirish zarur deb hisobladi. Ushbu maqsadga erishish uchun u Shvetsiyaga qarshi koalitsiya tuzishga va Livoniyani undan tortib olishga harakat qildi. Shuning uchun u Turkiya va Qrim bilan tinchlik haqida qayg'urdi, Polsha bilan "o'lchov bilan yarashishni" talab qildi (o'rtacha shartlar bilan), hatto Ukrainani qurbon qilishga ham tayyor edi. Ordin-Nashchokin hatto Hamdo'stlik bilan ittifoq tuzishni , "agar ular slavyan xalqlarini Rossiya va Polsha rahbarligi ostida birlashsalar, Yevropani qamrab oladigan ulug'vorlikni" orzu qilar edi . Lekin Ordin-Nashchokinning fikri boshqacha edi .Shvedlar aytganidek, "rus Rishelesi" merkantilizm tamoyillarini izchil amalga oshirdi. Ordin-Nashchokinning tashqi siyosat dasturi (Ukrainadan voz kechish, Polsha bilan ittifoq va Livoniyani Shvetsiyadan tortib olish), u doimo o'z vaziriga ko'rsatgan katta ishonchi va iltifotiga qaramay, podshohning hayrixohligiga erisha olmadi . Polshadagi muxtor elchi, o'z e'tiqodiga mos kelmaydigan sharoitlarda tinchlik o'rnatishga uringani uchun Ordin-Nashchokin 1671-yilda iste'foga chiqdi.
Elchi ishlarining boshqa boshliqlaridan malika Sofiyaning sevimli shahzodasi Vasiliy Vasilevich Golitsin o’z davrining qobiliyatli diplomatlaridan biri edi. Golitsin tomonida tuzilgan “Androsov sulh shartlari”shartnomasi Hamdo'stlik bilan abadiy tinchlik o'rnatish uchun asosiy hujjat bo’lib qoldi .