Alkenlaming elektron tuzilishi va geometrik izomeriya

2.Kross-birikish reaksiyalari. Qo'shimcha reaksiyalar.

Kross-birikish reaksiyalari – bu turli organik birikmalarida bo’lgan uglerod atomlarini o’zaro yangi C-C bog’i hosil bo’lishi bilan boradigan kimyoviy reaksiyalardir. Bunday reaksiyalarga A.Suzuki (1979 y), Dj.K.Stille (1977 y), Sonogashira (1975 y), R.Xek (1968 y) va boshqalar kiradi.

DIKARBONIL BIRIKMALANII OLISH.

Karbonil birikmalarning tuzilishi, nomlanishi va olinish usullari

Molekulasida >C=O guruh tutgan birikmalarga oksobirikmalar deb aytiladi.
Agar karbonil guruh bitta vodorod va alkil guruh bilan bog‘langan bo‘lsa aldegidlar, karbonil guruh ikkita radikal bilan bog‘langan bo‘lsa ketonlar deyiladi.
Karbonil birikmalar sistematik va ratsional nomenklaturalar asosida nomlanadi:


1.Aldegidlar va ketonlarni alkenlarni oksidlash orqali olinadi:
a) Alkenlar CrO₃ bilan sirka kislota eritmasida ta’sirlashadi va qo‘sh bog‘ uziladi, natijada aldegid va ketonlar hosil bo‘ladi. Reaksiya sharoitida aldegid oksidlanib karbon kislotaga aylanadi:

b) Spirtlarni oksidlash yoki Cu, Pt, Pd ishtirokida degidrogenlash bilan oksobirikmalarni olish mumkin. Birlamchi spirtlarni oksidlab aldegid, ikkilamchi spirtlarni oksidlab esa ketonlar olinadi:

2. 
   Geminal digalogenalkanlar gidroliz qilinganda ham aldegid va ketonlar hosil bo‘ladi:
   

3. 
   Alkinlar simob tuzlari ishtirokida kislotali muhitda suvni biriktiradi (M.G.Kucherov, 1881). Bu reaksiyada atsetilendan sirka aldegid, boshqa alkinlardan esa ketonlar hosil bo‘ladi:
   

Reaksiyaning birinchi bosqichida yenol hosil bo‘ladi va u qayta guruhlanib karbonil birikmaga aylanadi. Atsetilenga suvning birikishi natijasida atsetaldegid hosil bo‘ladi:


Tuzilishi va nomlanishi, turlari. Aldegidlar va ketonlar. Karbonil birikmalarni olishning laboratoriya va sanoat usullari, kimyoviy xossalari. Keto-enol tautomeriya. Aldol-kroton kondensatsiya reaksiyalari, kislotali va ishqoriy muhitdagi mexanizmi. Metilen va karbonil komponentlar. Karbonil birikmalarga xos sifat reaksiyalar. Aldegid va ketonlarda boradigan elektrofil birikish va nukleofil almashinish reaksiyalari. Karbonil birikmalarning metallorganik birikmalar bilan reaksiyalari. Aldegid va ketonlarning oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari.
, -To‘yinmagan aldegid va ketonlar. Umumiy sintez usullari. Glitserinni degidratlash bilan akrolein sintez qilish. To‘yinmagan karbonil birikmalarning elektron tuzilishi va uning reaksiyaga kirishish qobiliyatiga ta’siri. To‘yinmagan aldegid va ketonlarga suv, spirtlar, galogenovodorodlar, natriy bisulfit, ammiak va aminlar, vodorod tsianid va magniy organik birikmalarning birikishi. Karbonil- guruh va qo‘sh bog‘ hisobiga boradigan reaksiyalar. Karbonil birikmalar ishtirokida optik faol birikmalar sintezi. Aldegid va ketonlarning ishlatilishi.