Alohida olingan so‘zlar va uning o‘ziga xos xususiyatlari

Alohida olingan so‘zlar va uning o‘ziga xos xususiyatlari
His–hayajon, buyruq – xitob ifodalash uchun ishlatiladigan so‘zlar undov so‘z deb ataladi. Undov so‘zlar: 
1) his-hayajon: eh, oh, uh, obbo, bas, marsh, hormang, rahmat, barakalla, xayr, salom kabilardan;
2) buyruq – xitob: qurey – qurey, tu -tu, pish – pish, kisht kabi so‘zlardan iborat bo‘ladi. Undovlar boshqa so‘z turkumlaridan lug‘aviy ma’noga ega emasligi bilan farqlanadi.
1. His – hayajon undovlar quyidagi ma’nolarni ifodalaydi:
1) so‘roq: Men ham boraman, a?
 2) ajablanish: Buni qarang, a!
3) kamsitish: E, shu ham ish bo‘ldi-yu.
4) qo‘rqinch: I-i, yiqilib ketaman;
5) taajjub, hayrat: Iye, keldingizmi!?
6) ishonchsizlik: Be, qo‘ysang-chi bu gapingni;
7) achinish, norozilik: Obbo, yana ish pachava, deng;
8) norozilik: E, qo‘ying-ye;
9) mamnunlik: Ehe, ishlar joyida-ku! kabilar shular jumlasidandir.
2. Buyruq-xitob undovlari biror ish-harakatni bajarishga undash yoki harakatdan to‘xtatish, tinchlantirish uchun qo‘llanadi. Bu tur undovlardan pish-pish (mushukni), beh-beh, tu-tu-tu (tovuqni), bah-bah (itni) kabi undovlar hayvon va qushlarni chaqirish uchun, hayt (hayvon-larni), pisht (mushukni), kisht (tovuqni), chuh (otni), xix (eshakni), qurey-qurey (qo‘yni) kabi undovlar hayvon va qushlarni haydash uchun ishlatilsa, dirr, tak (otni), xush, xuush (sigirni), huk (hukizni), ishsh (eshakni), chix (tuyani) kabi undovlar hayvonlarni harakatdan to‘xta-tish, tinchitish yoki harakatga undash uchun ishlatiladi.
Yuqoridagilardan tashqari, ko‘rsatishni ifodalovchi huv, hu kabi so‘zlar, urf-odat bilan bog‘liq: assalomu alaykum, vaalaykum assalom, hormang, bor bo‘ling, rahmat, tashakkur, balli, barakalla, ofarin kabi so‘zlar ham undovlardir.
Nutqda ba’zi mustaqil so‘zlar o‘z ma’nosini yo‘qotgan holda undovga ko‘chishi mumkin: Kel, bir miriqib dam olaylik.
Undovlarda morfologik usul bilan so‘z yasalish yo‘q, biroq ulardan fe’l yasovchi qo‘shimchalar bilan so‘z yasash mumkin: dod+la, voy-voy+la, salom+lash. Undovlar tuzilishiga ko‘ra juft va takror shakllarga ega bo‘ladi: Beh-beh, oh-oh, e-voh, voy-bo‘y kabi.
Undov so‘zlar gapda quyidagi kabi vazifalar bajaradi:
1) undalma vazifasida: Hoy, kim bor!?
2) degan, deb so‘zlari bilan birikib (qo‘shma fel hosil qiladi), sifatlovchi aniqlovchi, hol vazifasida: Olisdan ehe…he… degan ovoz eshitildi. Unga javoban u ham ehe…he… deb chaqirdi;
3) so‘z-gap vazifasida: – Assalomu alaykum, ustoz! –Va alaykum assalom;
4) ayrim undovlar egalik, kelishik va ko‘plik qo‘shimchalarini olib otlashadi va gapda bosh va ikkinchi darajali bo‘lak vazifalarini bajaradi.
Masalan:
a) ega: Shu payt uning qulog‘iga kimningdir ohi chalindi;
b) kesim: Orqada qolganning holiga voy;
v) qaratqich aniqlovchi: Ko‘rinar daxshatlar to‘la tush kabi, Mazlumlar ohining ko‘kda tutuni.
(G‘.G‘.) So‘zlovchining o‘z fikriga bo‘lgan munosabatini, his-hayajon, haydash-chaqirishni, tovushga va holatga taqlidni bildirgan so‘zlar alohida so‘z turkumlaridir.
Ular modal, undov, taqlid so‘zlar deyiladi. Mazkur so‘z turkumlari alohida lug‘aviy ma’no bildirmaydi, ammo ba’zan gap bo‘lagi vazifasini bajarishi mumkin.
.