Aluminiy gidroksidning olinishi va xossalari

Alyuminiyning tabiatda uchrashi.
Alyuminiy yer sharida eng ko’p tarqalgan elementlardan biridir. U tuproqni dala shpati, sluda, boksit va juda ko’p minerallarning tarkibiga kiradi.
Al₂0₃-korund, rubin, sapfir, ortoklaz, K₂0*Al₂0₃*6H₂0, Na₃[AlF₆]-kriolit, Al₂O₃*2SiO₂*2H₂O-kaolin, Al₂O₃*nH₂O-boksit, Na₂O*Al₂O₃*2SiO_2-nefelin K₂SO₄*Al₂(SO₄)₃*2Al₂O₃*6H₂O alunit va juda ko’p alyuminosilikatlar ma’lum. [1,2]
Alyuminiyning faqat bitta izotopi barqaror bo’lib u ²⁷₁₃Al (100%)
Olinish usullari.
Alyuminiyni birinchi marta 1887 yilda Ersted va Vyoler AlCl₃ ni K metali bilan qaytarib olishgan:
AICl₃ +3K=3KCl+Al
Keyinchalik Devi Al qo’shaloq tuzlarini AlCl₃*NaCl Na metali bilan qaytarib toza Al olishga erishgan.
Sanoatda aluminiyning olinishi 950⁰ C da Al₂O₃ (8%) suyuqlanmasini elektroliz qilishga asoslangan. Bunda erituvchi sifatida Na₃[AlF₆] (92%)-kriolit ishlatiladi. Elektrolizyor katod vazifasini, anod sifatida ko’mir ishlatiladi. Aluminiyning zichligi kichik bo’lgani uchun u idish tubiga yig’iladi:
Al₂O₃ =Al³⁺+AlO₃^3-
2Al₂O₃=4Al+3O₂
A(+)4 AlO₃^3—12e=2 Al₂O₃+3O₂
K(-)Al³⁺+3e=Al⁰
Elektroliz paytida anchagina miqdor uglerod sarf bo’ladi.
Agar boksitlar yuqori haroratda temir (III) oksidi bilan aralashtirilganda ham, avval Al₂O₃ eritmaga o’tadi:
Al₂O₃+3H₂O+6NaOH=2Na₃[Al(OH)₆]
Temir oksidi va boshqa aralashmalar cho’kmada qoladi, eritmadan karbonat angidrid o’tkazilib Al(OH)₃ olinadi:
2Na₃[AlF₆]+6CO₂= Al(OH)₃+3CO₂+3Na₂CO₃+3H₂O
Olingan gidroksid quritilib suvdan ajratiladi:
2Al(OH)₃ = Al₂O₃+3H₂O
Tozalangan oksid vannaga solinadi va toza aluminiy olinadi.
Quruq usul:
Al₂O₃+2Cr(OH)₃+2Na₂CO₃=2Al+2Na₂CrO₄+3H₂O+2CO₂