Amaliy ishi №1 Mavzu: Geodezik asboblarning ishlab chiqarish standartlari. Geodezik asboblarda ishlatiladigan optik qismlarni oʻrganish, Qarash trubasining ichki sxemasi Ishning maqsadi

Amaliy ishi № 1
Mavzu: Geodezik asboblarning ishlab chiqarish standartlari.Geodezik asboblarda ishlatiladigan optik qismlarni oʻrganish, Qarash trubasining ichki sxemasi

Ishning maqsadi: Teodolitlar va nivelirlarning ishlab chiqarish standartlarini urganish. Geodezik qurilmalarda ishlatiladigan optik tafsilotlarni oʻrganish
1. Teodolitlar va nivelirlar uchun belgilangan standartlar
Hozirgi kunda geodezik asboblar oʻlchov aniqligining yuqoriligi, dala ekspeditsiyasi sharoitlariga chidamliligi, foydalanish qulayligi, tashish va oʻlchash jarayonida yuqori ishonchliligi bilan bir biridan ajralib turadi.
Geodezik asboblar uchun belgilangan talablarga quyidagilar kiradi: qulay dizaynga ega bo’lishi, korroziya va tashqi muhitning boshqa taʼsirlariga chidamliligi, maksimal qulay joylashtirilgan boshqaruv poneli va tutqichlariga ega boʻlgan, avtomatlashtirish elementlarini oʻz ichiga jamlashtirgan va uzoq vaqt davomida toʻgʻri koʻrinishni saqlaydigan qurilmalar javob berishi mumkin.
Geodezik qurilmalar uchun umumiy texnik talablar GOST (Oʻz standart) agentligi tomonidan belgilanadi. GOSTga muvofiq, qurilmalarning ishlash sharoitlarining asosiy xususiyatlari sifatida quyidagilar qabul qilingan:
atrof-muhit harorati 20±5 °C;
havoning nisbiy namligi 60±20%;
atmosfera bosimi101,325±ʼ — ±3,333 kPa (760±25 mm HG). 
Geodezik qurilmalarning dizayn konstruktiv jihati texnologik taʼmirlashga moslashgan va asosiy parametrlar va texnik xususiyatlarni nazorat qilish imkoniyatini taʼminlashi kerak
Taʼmirlash qobiliyati-bu shuni anglatadiki, geodezik asbob ishlamay qolganda yoki texnik shikastlanganda uni taʼmirlash mumkin boʻlishi va u kerakli parametrlarga ega boʻlishi kerak.
Teodolitlar uchun asosiy texnik xususiyat sifatida burchak oʻlchash xatoligi olinadi, Nivelirlar uchun esa 1 km masofada oʻlchash xatoligi olinadi.
Aniqlik boʻyicha qurilmalar faqat yuqori aniqlikdagi, aniq va texnik boʻlinadi.

Teodolitlar:
° Texnik teodolit-T30, 2T30 (bitta priyomda burchak oʻlchashda 30” xatolikni taʼminlaydigan asboblar
° Aniq-T5, T10, baʼzan T2 tipidagi teodolitlar (burchak xatosi mos ravishda 5”, 10” yoki 2 “ dan oshmaydi)
° Yuqori aniqlikdagi-T05 va T1 – (burchak xatosi mos ravishda 0,5 “va 1” dan oshmaydi )
Qurilmaning nomi oʻzgartirilganda uning baʼzi texnik parametrlari deyarli har doim oʻzgaradi. Ularning oʻzgarishi tegishli harflar, raqamlarni qoʻshish orqali aks etadi.
П- toʻgʻridan-toʻgʻri rasm (4T30П)
K-vertikal doirada kompensator mavjud  (3Т5КП)
A-astronomik kuzatuvlar uchun (3Т2АК)
Nivelirlar:
° Texnik — H10 (1 km tarmoq uchun oʻlchov xatosi 10mm dan oshmaydi.)
° Aniq-H3 (1 km tarmoq uchun oʻlchov xatosi 3mm dan oshmaydi.)
° Yuqori Aniqlikdagi-H05 (1 km tarmoq uchun oʻlchov xatosi 0.5 mm dan oshmaydi.)
Nivelirlar ham teodolitlar singari modifikatsiyaga va qoʻshimcha texnik xususiyatlarga ega.
K-kompensator (H3K)
L-gorizontal limb – (H10KL)