Amaliy ishi №1 Mavzu: Geodeziya asboblarning davlat standartlari. Geodezik asboblrada ishlatiladigan optik qismlarni o'rganish Ishning maqsadi

Amaliy ishi № 1
Mavzu: Geodeziya asboblarning davlat standartlari.
Geodezik asboblrada ishlatiladigan optik qismlarni o'rganish
Ishning maqsadi: Teodolitlar va nivelirlarning ishlab chiqarish standarti. Geodezik qurilmalarda ishlatiladigan optik tafsilotlarni o'rganish
1. Teodolitlar va nivelirlar uchun belgilangan standartlar
Hozirgi kunda geodezik asboblar o'lchov aniqligining yuqoriligi, dala ekspeditsiyasi sharoitlariga chidamliligi, foydalanish qulayligi, tashish va o’lchash jarayonida yuqori ishonchliligi bilan bir biridan ajiralib turadi.
Geodezik asboblar uchun belgilangan talablarga o’lchami kichi, qulay dizaynga ega, korroziya va tashqi muhitning boshqa ta'sirlariga chidamliligi, maksimal qulay joylashtirilgan boshqaruv tutqichlariga ega bo’lgan, avtomatlashtirish elementlarini o'z ichiga jamlashtirgan va uzoq vaqt davomida to'g'ri ko'rinishni saqlaydigan qurilmalar javob berishi mumkin.
Geodezik qurilmalar uchun umumiy texnik talablar GOST (O'zstandart) tomonidan belgilanadi. GOSTga muvofiq, qurilmalarning ishlash sharoitlarining asosiy xususiyatlari sifatida quyidagilar qabul qilinadi:
atrof-muhit harorati 20±5 °C;
havoning nisbiy namligi 60±20%;
atmosfera bosimi101,325±' - ±3,333 kPa (760±25 mm HG). 
Geodezik qurilmalarning dizayn konstruktev jixati texnologik, ta'mirlashga moslashgan va asosiy parametrlar va texnik xususiyatlarni nazorat qilish imkoniyatini ta'minlashi kerak
Ta'mirlash qobiliyati-bu shuni anglatadiki, geodezik asbob ishlamay qolganda yoki texnik shikastlanganda uni ta'mirlash mumkin bo’lishi va u kerakli parametrlarga ega bo'lishi kerak.
2. Teodolitlar va darajalarning asosiy texnik parametrlari haqida qisqacha ma'lumot bering, jadvallarni keltiring
Teodolitlar uchun asosiy texnik xususiyat burchakni o'lchash xatosi, daraja uchun esa 1 km dan oshishni o'lchash xatosi.ikki marta urish.
Aniqlik bo'yicha qurilmalar faqat yuqori aniqlikdagi, aniq va texnik bo'linadi.
Teodolitlar:
° Texnik teodalit-T30, 2T30 (bitta priyomda burchak o’lchashda o’lchash aniqligi 30" burchak xatolikni ta'minlaydigan asboblar)
° Aniq-T5, T10, ba'zan T2 tipidagi teodolitlar (burchak xatosi mos ravishda 5", 10" yoki 2 " dan oshmaydi)
° Yuqori aniqlikdagi-T05 va T1 – (burchak xatosi mos ravishda 0,5 "va 1" dan oshmaydi )
Qurilmaning nomi o'zgartirilganda uning ba'zi texnik parametrlari deyarli har doim o'zgaradi. Ularning o'zgarishi tegishli harflar, raqamlarni qo'shish orqali aks etadi.
P-to'g'ridan-to'g'ri rasm (4T30П)
K-vertikal doirada kompensator mavjud  (3Т5КП)
A-astronomik kuzatuvlar uchun (3Т2АК)
Nivelirlar:
° Texnik - H10 (1 km tarmoq chun o'lchov xatosi 10mm dan oshmaydi.)
° Aniq-H3 (1 km tarmoq chun o'lchov xatosi 3mm dan oshmaydi.)
° Yuqori Aniqlikdagi-H05 (1 km tarmoq chun o'lchov xatosi 0.5 mm dan oshmaydi.)
Nivelirlar ham teodolitlar singari modifikatsiyaga va qo'shimcha texnik xususiyatlarga ega.
K-kompensator (H3K)
L-gorizontal limb – H10KL)
Ba'zi texnik parametrlar
Teodolitlar
Teodolitlar

	Vx	Mα	m, kg
T05	40	0,5	20
T5	30	5	3-4
T30	25	30	2-3

Nivelirlar

	Vx	mh	m, kg
N05	40	0,5	5
H3	30	3	2,0
H10	25	10	1,5

Qarash turbasining ichki sxemasi

1. Ob'ektiv
2. Fokus linzalari
3. Iplar to’ri
4. Okulyar
5. Qarash turbasi