Amaliy mashg`ulot № karyer ishchi hodimlari tarkibini o`rganish ularga qo`yiladigan talablar. Karyer hodimlarini o`qitish va instruksiya turlari. (4Soat)

6. Yoritish
5.6.1. Ochiq konlardagi yoritish tarmoqlari, shuningdek ko‘chma mashinalar, mexanizmlar va agregatlardagi statsionar yoruglik nuќtalari uchun chiziqli kuchlanishda 220 V dan yuqori bo‘lmagan izolyatsiyalovchi neytralli elektr tizimi ko‘llanishi kerak.
Yoritishning maxsus turlari qo‘llanilganda 220 V dan yuќori kuchlanishga ruxsat etiladi.
Ќo‘l ko‘chma lampalarini ta’minlash uchun kuchlanishi 42 V dan yuqori bo‘lmagan o‘zgaruvchan tok va 50 V gacha doimiy tok qo‘llanilishi kerak. Teplovoz tayanchini qo‘llashda bu maqsadlar uchun 75 V gacha bo‘lgan doimiy tokdan foydalanishga ruxsat etiladi.

2. 
   Ochiq konlardagi ish joylari 5.2 jadvalda keltirilgan me’yorlarga muvofiќ
   

yoritilishi lozim.

2. 
   jadval
   

Ochiq konlardagi ish joylarini yoritish me’yorlari

Ochiq kon ob’ektlari	Kam yoritil- ganlik, lk	Yoritilganlik me’yorlashadigan tekislik	Izoћ
1	2	3	4
Ishlar olib boriladigan ћudud	0,2	Yoritiladigan yuza darajasida	Yoritiladigan ћudud chegarasi ochiq kon bosh muћandisi tomonidan belgilanadi
Mashinalarning ochiќ kon, tog jinslari uyumlari va boshќa uchastkalardagi ish joyi	5 8	Gorizontal, Vertikal	Yoritilganlik mashinalar ishchi jiћozlari ћarakatining butun chuќurligi va balandligi bo‘yicha ta’minlanishi lozim
Ќo‘lda bajariladigan ishlarning joylari	5 10	Gorizontal, Vertikal
Otvallarda temir yo‘l karvoni, avtomobillar va avtopoezdlarning yukini tushirish joylar, qabul kilish ortiqcha yuklanish punktlari	3	Gorizontal	Yoritilganlik yoritilayotgan yuza darajasida ta’minlanadi
Buldozer yoki boshqa traktor mashinasi ishlayotgan ћudud	10	Traktor gusenitsa lari yuzasi darajasida
Gidromonitor qurilmasi ishlash joyi	5 10	Gorizontal, Vertikal	Yoritilganlik gidromonitor okimi ћarakati radiusida qazib olinayotgan pogonaning butun bo‘yi bo‘yicha ta’minlanadi.
Tog jinslarini gidrootvalga taxlash joyi	5	Gorizontal
Yangi nam tortgan gidrootvallar ћududi	0,2	Gorizontal
Burgilash ishlari joyi	10	Vertikal	Yoritilganlik stanok balandligi bo‘yicha ta’minlanadi.
Mashinalar va mexanizmlar kabinalari	30	Gorizontal	Poldan 0,8 m balandlikda
Tuproqsurish kurilmasi xonasi va tuproqsurish zumpflar ћududi	10	Gorizontal	Poldan 0,8 m balandlikdagi qurilma xonalarida
Rotor ekskavatori, otval ћosil qiluvchi manevrlash zonasi	10 15	Gorizontal, Vertikal	Yoritiladigan ћudud kon ishlari pasportiga muvofiq aniqlanadi
Rotor ekskavatorlarini ta’mir- lash maydonchalari	20 25	Gorizontal, Vertikal
Konveyerli oqim liniyalari	5	Konveyerning ustki yuzasida
Konveyerlar barabanlariga xiz- mat ko‘rsatish zonasi	10	Gorizontal
Tog jinslarini qo‘l bilan ajratadigan joylardagi konveyerli lentalar	50	Konveyer lentasi ustki yuzasida	Tog jinslarnni ajratgichdan kamida 1,5 m masofada konveyer lentasiga ћarakatiga karshi
Ishchilarni isitish uchun uchastkalardagi xona	10	Gorizotal
Ochiq kondagi pillapoyalar, pogona dan pogonaga tushish joylari	3
Ochiq konda ishchilarning doimiy xarakatlanish yo‘llari	1	Gorizontal
Ochiq kon chegarasidagi avtoyo‘llar (ћarakat jadalligiga bogliq	0,5-3	Gorizontal	Yoritilishi lozim bo‘lgan avtoyo‘llar ochiq kon (korxona) bosh muћandisi tomonidan belgilanadi. Yoritilganlik mashinalar ћarakati darajasida ta’minlanadi.
Ochiq kon chegarasidagi temir yo‘llar	0,5	Gorizontal	Yoritilganlik yo‘l yuqori qurilishi darajasida ta’minlanadi.

5.6.3. Ochiq konning qazilayotgan joy chegaralaridan tashqaridagi otvallar va avtoyo‘llarini yoritish uchun aloћida transformatorli nimstantsiyalardan ta’minlanganda zaminlashtirilgan neytralli tarmoqda 380/220 V kuchlanishni qo‘llashga
ruxsat etiladi.
5.6.4. 1650 V kuchlanishgacha bo‘lgan doimiy tokning statsionar va ko‘chma tayanchlari tutashish tarmogida elektr yoritish va yoritgichlar simlari osmasiga ruxsat etiladi, ular tayanchning ќarama-ќarshi tomonidagi tutashish simidan yuќoriroќ o‘rnatiladi. Tutashish simidan vertikal bo‘yicha yoritish simlarigacha bo‘lgan masofa 1,5 m dan kam bo‘lmasligi kerak. Yoritish tarmogi izolyatorlari yuќori kuchlanishlarni ќabul kiladi (1650 V). Tutashish simidan tayanchgacha bo‘lgan masofa yon osmada 1 m dan kam bo‘lmasligi kerak.
Tutashish simi va aloќa liniyasi tayanchlaridagi ќo‘shma osmaga ruxsat etilmaydi.
5.6.5. Yoritish tarmogidagi ta’mirlash ishlari (yoritish simlaridan pastroќda yogoch tayanchlarda joylashgan lampalar va yoritgichlar, ilgaklar, shtirlar va izolyatorlarni almashtirish, simlarni tortish va b.) «Iste’molchilar elektr ќurilmalaridan texnik foydalanish ќoidalari» va «Iste’molchilar elektr ќurilmalaridan foydalanishda xavfsizlik texnikasi ќoidalari»da nazarda tutilgan xavfsizlik choralariga amal kilgan ћolda kuchlanishni tutashtirish va yoritish tarmogidan uzgan xolda amalga oshirish lozim.
5.6.6. Sun’iy yoritadigan yoritgichlarni tozalash tarkibida ќuyidagi tarkibda chang bo‘lgan ћavo muћiti bo‘lgan ishlab chiќarish xonalarida amalga oshirilishi lozim:
- 10 mg/m3 dan ko‘prok bo‘lsa - bir oyda 2 marta;
- 5-10 mg/m3 kontsentratsiyasida - chorakda 1 marta;
- 5 mg/m3 dan kam kontsentratsiyada - chorakda 1 marta.
Chang ko‘p ajralmaydigan xonalarni tabiiy yoritganda nur o‘tadigan joylarning shishalari kamida 1 yilda 2 marta va chang ko‘p ajralganda esa (5 mg/m3 dan ko‘prok) kamida 1 yilda 4 marta tozalanishi kerak.