Amaliy mashg’ulot №1 Eritib qoplash uchun qoplamali elektrodlarni turini va rusumini tanlash Qisqacha nazariy ma’lumot

9.1- jadval

Elektrod diametriga nisbatan tok zichligi

chegarasiga bog‘liqligi

dE, mm	2	3	4	5	6
j, A/mm^2	65-200	45-90	35-60	30-50	25-45

3. Payvandlash tezligi:

v_pay = A/I_pay, m/soat
A koeffitsienti bu yerda elektrod diametriga nisbatan tanlanadi (9.2 - jadval):

9.2-jadval

A koeffitsientini elektrod diametriga nisbatan

bog‘liqlik chegarasi

dE, mm	2	3	4	5	6
	8-12	12-16	16-20	20-25	25-30

4. Yoydagi kuchlanish:

, V
5. Elektrod chiqishi:
Elektrod chiqish qiymatini elektrod diametriga nisbatan tanlanadi.

9.3-jadval
Elektrod simini chiqishi uning diametriga bog‘liqligi

de, mm	0,5	0,8	1,2	1,6	2,0	2,5	3,0
le, mm	5÷7	6÷8	8÷12	14÷16	15÷18	18÷20	20÷25

Misol. Valni nominal diametri 320mm, yeyilgan yuzaning diametri 310 mm, bo‘lsa u xolda eritib qoplangan yuza balandligi h=5 mm tashkil etishi kerak.
1. Payvandlash toki kuchini formula bo‘yicha aniqlaymiz


, A

Bu yerda k – proporsionallik koeffitsienti, bu tok turi va qutbiga, elektrod diametriga, flyus markasiga bog’liq. Flyus markasi AN-348A va elektrod simining diametri 3 mm bo‘lsa k=1,05 teng bo‘ladi.

2. Yoy kuchlanishini aniqlash U_yoy = 20 + + 1

U_yoy =30 + ±1=37÷39V

3. Erish chuqurligi ψ_er koeffitsientini, grafigi bo‘yicha, ψ_er=2,85 ni qabul kilamiz.
4. ψ_er bilgan holda, chok eni b ni aniqlaymiz:
b=ψ_prh=2,85·5=14,2 mm
b=14mm qabul qilamiz
5. Valik shakli koeffitsientini bilgan holda ya‘ni ψ_v=b/c=5÷8, chokni bo‘rtib chiqganligini aniqlaymiz; ψ_b=5 deb qabul qilamiz, u holda s=b/ ψ_b=14/5=2,8 mm tashkil etadi.
6. Qoplangan metall kesim yuzasini aniqlaymiz: F_n:
F_n=0,75bc=0,75·14·2,8=29,4 mm²
7. Eritib qoplash koeffitsientini aniqlaymiz α_ek=A+B·I_pay/d_el
AN-348A flyus uchun, A=7,0 va V=0,04 O‘zgaruvchan tok uchun
α_n=7+0,04·476/3=13,3g/A·ch
8. Payvandlash tezligini aniqlaymiz:

9. Payvandlash simini uzatish tezligini aniqlaymiz:

10. Elektrod chiqishini aniqlaymiz:

Elektrod chiqish qiymatini 9.4 – jadvaldan olamiz

9.4-jadval
Elektrod simini chiqishi uning diametriga bog‘liqligi

de, mm	0,5	0,8	1,2	1,6	2,0	2,5	3,0
le ,mm	5÷7	6÷8	8÷12	14÷16	15÷18	18÷20	20÷25

l_e =20mm qabul qilamiz

Flyus ostida eritib qoplash rejimini hisoblang

9.4-jadval
Topshiriq variantlari

№	Eritib qoplangan yuza balandligi h, mm	№	Eritib qoplangan yuza balandligi h, mm
1	2,0	1	4,0
2	2,2	2	4,2
3	2,4	3	4,4
4	2,5	4	4,5
5	2,6	5	4,8
6	2,8	6	5,0
7	3,0	7	6,0
8	3,2	8	7,0
9	3,4	9	8,0
10	3,5	10	9,0
11	3,6	11	10,0
12	3,7	12	12,0
13	3,8	13	2,0
14	4,0	14	2,2
15	4,2	15	2,4
16	4,4	16	2,5
17	4,5	17	2,6
18	4,8	18	2,8
19	5,0	19	3,0
20	6,0	20	3,2
21	7,0	21	3,4
22	8,0	22	3,5
23	9,0	23	3,6
24	10,0	24	3,7
25	12,0	25	3,8

Nazorat savollari

1. Payvandlash rejimi deb nimaga aytiladi?

2. Flyus ostida eritib qoplashning rejim parametrlariga nimalar kiradi?
3. Payvandlash toki kuchi qanday hisoblanadi?
4. Payvandlash simini uzatish tezligini qanday aniqlaymiz?
Amaliy mashg’ulot №14
Aylanma harakat uzatuvchi mehanizmlarning eritip qoplash
parametrlarini hisoblash

Mashina va mexanizmlarda aylanma harakat egiluvchan (tasmali, zanjirli) o‘zatmalar hamda bikr (friksion, tishli) o‘zatmalar yordamida uzatiladi. Tasmali va friksion o‘zatmalarda ishqalanish kuchidan, tishli hamda zanjirli o‘zatmalarda esa o‘zatma elementlarining bevosita tishlashidan foydalaniladi. Har bir o‘zatmada harakat o‘zatuvchi yetakchi zveno va mazkur mexanizmning harakatini unga bog‘langan boshqa mexanizmga o‘zatuvchi-yetaklanuvchi zvenolar bo‘ladi.

O‘zatish nisbati yoki o‘zatish soni aylanma harakat o‘zatmalarining eng muhim xarakteristikasi hisoblanadi.
Vallardan birining burchak tezligi, aylanish chastotasi (bir minutdagi aylanishlar soni) va diametrlarining shu val bilan birga aylanadigan bopqa valning xuddi shunday kattaliklariga nisbati o‘zatish nisbati ataladi va i harfi bilan belgilanadi. Yetakchi val aylanish chastotasining yetaklanuvchi valning- aylanish chastotasiga nisbati u z a t i щ soni deb ata­ladi, u harakatning necha marta tezlashishi yoki sekinlashishini ko‘rsatadi.
Yetakchi zvenolar hamda ularning parametrlarini toq raqamlar (1, 3, 5 va hhokazo), yetaklanuvchi zvenolarni esa juft rakamlar (2, 4, 6 va hhokazo) bilan belgilash qabul qilingan. Masalan, D1, va D2 tishli g‘ildiraklar, yuldo‘zchalar va hhokazolar yetakchi hamda yetaklanuvchi shkivlarining diametrlarn; z1 va z2— yetakchi hamda yetaklanuvchi tishli g‘ildiraklar, yuldo‘zchalar tishlarining soni; p1 va p2 — aylanish chastotasi (aylanishlar soni); ω1 va ω2 - burchak tezliklar.
Aylanish chastotasi (bir minutdagi aylanishlar soni) va aylanishning burchak tezligi bevosita bog‘liq bo‘lgani uchun ular orqali ifodalangan o‘zatish nisbati quyidagiga teng bo‘ladi:
(1)
Tishli g‘ildiraklar boshlang‘ich aylanalarining diametrlarn DD va tishlarining soni z orkali ifodalangan o‘zatish nisbatlari mos ravishda teng:
(2)

Payvandlash rejimi elektr, mexanik va vaqt parametrlari majmuidan iborat bo‘lib, bularni sifatli birikma olish uchun payvandlash uskunalari bilan ta’minlanadi.

Issiqlik ajratish va issiqlik chetlatish jarayonlarining tutgan o‘rniga qarab qattiq xamda yumshoq payvandlash rejimlari farq qilinadi.
Qattiq rejim 1 - 4 mm qalinlikdagi detallarni payvandlashda t_pay0,02s(s) bo‘lganda payvandlash tokining qisqa muddatli kuchli impulsi bilan ajralib turadi. Bu xolda xarorat maydoni asosan ajralib chiqaligan issiqlik bilan belgilanadi. Qattiq rejimda qizish va sovish tezligi yuqori bo‘ladi. Bunda chayqalib to‘kilishga moyillik ortadi va buning oldini olish uchun payvandlash kuchi oshiriladi.
Yumshoq rejim uchun tokining oqish muddati ancha uzoqligi (I_pay0,1s), kuchning nisbatan kichikligi xosdir. Bunda detal ichida va elektrodlar orasida ancha katta issiqlik almashinuvi yuz beradi.
Rejimlarni xisoblash, xisoblash-tajriba o‘tqazish va tajriba o‘tqazish usullari bilan aniqlash mumkin. Rejimlarga oid ko‘plab tavsiyalar (odatda jadvallar, nomogrammalar, grafiklar ko‘rinishida) mavjud. Ammo bu rejimlar taxminiy bo‘lib, payvannlashdan oldin tekshirishni, muayyan shart-sharoitni (yuzani hozirlash, yig‘ish, uskunlarning axvoli va b.) inobatga olish uchun tez-tez tuzatishlar kiritishni talab qiladi.
Tuzatishlar kiritish guvoh namunalarda, quyma o‘zakning diametri va rejim parametrlariga bog‘liq xolda amalga oshiriladi. Chunonchi, agar diametr yetarli
bo‘lmasa, I_pay oshiriladi. Chayqalib to‘kilishning oldini olish uchun F_pay oshiriladi. Agar o‘zakda darzlar bo‘lsa, F_ch oshiriladi.
Chokli payvandlashda asosiy hisob parametrlari quyidagilardir: elektrodlarda kuchlanish, uzilish rejimlari, payvandlash tezligi, rolik o‘lchami va payvandlash toki kuchi
a) Bosim kuchi hisobi kam uglerodli po ‘lat uchun bosim kuchi:
, N
Bu yerda Rpay – bosim kuchi N, - payvandlanayotgan metall qalinligi mm

qabul qilamiz

b) Payvandlash vaqti

Uzlukli chokli payvandlashda payvandlash vaqti kam uglerodli po‘lat uchun:

Bu yerda - payvandlanayotgan metall qalinligi mm



Chokli payvandlashda tokni o‘chirib yoqishda impuls ko‘rinishida davomiylikda bo‘ladi va oraliq dam olish vaqti .
Ishga tushirish vaqti umumiy summaga + har bir metall uchun aloxida chegaralarda rioya etiladi, kam uglerodli po‘latlar uchun:

v) Payvandlash tezligi xisobi:

Chokli payvandlashda bitta nuqtani diametri:

Bu yerda - qizdirilayotgan metallning plastik deformatsiyaga shartli qarshiligi N/m² da
=2000∙105 , N/m² - kam uglerodli po‘lat uchun
g) Payvandlash toki hisobi
,
Bu yerda - bitta nuqtani diametri sm,
- materialni solishtirma qarshiligi Om∙sm,
Chokli kontaktli payvandlash rejimini hisoblang
8.1-jadval