Amaliy mashg’ulot №1 Mavzu: Kimyoviy birikmalarning asosiy sinflari

8- rasm. Kislorod molekulasi hosil bo‘lishining energetik sxemasi.
Kimyoviy bog‘ hosil bo‘lishida faqat 2- pog‘ona elektronlari qatnashayotganligini e’tiborga olib hamda bo‘shashtiruvchi orbitalni yulduzcha bilan belgilab, molekulaning elektron formulasini ixchamroq ko‘rishinda yozish mumkin:
O₂ [KK (δs) 2 (δ∙s) 2 (δpx) 2 (πpy) 2 (πpz) 2 (π∙py) 1 (π∙pz) 1].
1 – masala. Agar I₂ va Cl₂ molekulalarida yadrolar orasidagi masofa tegishlicha 2,67·10^-10 va 1,99·10^-10 m ga teng bo’lsa, ICl molekulasidagi bog’ uzunligini hisoblang.
Yechish. Molekulalarda kovalent bog’ uzunligini taqribiy hisoblashda quyidagi formulani qo’llash mumkin:
d_A-B =
bu yerda d _A-B – molekulada AB bog’ uzunligi; d _A-A va d _B-B – A₂ va B₂ molekulalaridagi yadrolararo masofa.
I–Cl dagi bog‘ uzunligi quyidagiga teng:
=
Misollar:
1. VBU da nima uchun uglerod, oltingugurt va xlor o‘zgaruvchan valentli, kislorod va ftor esa o‘zgarmas valentli ekanligini tushuntiring.
2. Valent orbitallarning gibridlanishi nima degani?
3. Quyidagi molekulalarning fazoviy konfiguratsiyalari shaklini ifodalang: BeH₂, BF₃, SiH₄, PCl₅, SF₆. Ularda valent orbitallarning gibridlanish turini ko‘rsating.
4. Kovalent bog‘lanish hosil bo‘lishini VBU vositasida izohlang.
5. MO usulining mohiyati nimada? Bog‘lovchi va bo‘shashtiruvchi elektronlar deb qanday elektronlarga aytiladi?
6. Brom atomining kovalent radiusi 0,114 nm ga teng. Agar vodorod atomining kovalent radiusi 0,030 nm ga teng bo’lsa, brom molekulasi va vodorod bromiddagi yadrolararo masofalarni aniqlang.
A) 0,114; 0,053; B) 0,258; 0,03;
C) 0,117; 0,372; D) 0,228; 0,144.
7. Quyidagi zarrachalar tarkibidagi donor-akseptor bog’lar sonining ortib borishi tartibida joylashtirilgan qatorni toping.
1) azot (V) oksid; 2) uglerod (II) oksid;
3) tetraamminomis (II) sulfat; 4) sariq qon tuzi;
A) 2,1,3,4 B) 1,2,3,4 C) 2,1,4,3 D) 4,3,1,2
8. Quyidagi zarrachalar tarkibidagi donor - akseptor bog’lar sonining ortib borishi tartibida joylashtirilgan qatorni toping.
1. kaliy nitrat; 2. azot (V) oksid;
3) xrom (III) nitrat; 4) qizil qon tuzi.
A) 1,2,3,4 B) 4,5,6 C) 2,3,5 D) hammasida bir xil.
9. Qaysi zarrachalarda donor-akseptor bog’lanish mavjud?
1) gidroksoniy kationi; 2) ammiak;
3) nitrat kislota; 4) uglerod (IV) oksid;
5) uglerod (II) oksid; 6) azot (I) oksidi;
7) azot (III) oksid; 8) azot (IV) oksid;
A) 1,3,5,7 B) 2,4,6,8 C) 1,2,3,5 D) 1,3,5,8
10.Elektron formulalari keltirilgan qaysi elementlar o’zlarining birikmalaridan birida donor-akseptor bog’lanish hosil qilishi mumkin?
1) 1s²; 2) 1s¹; 3) 1s²2s²2p²; 4) 1s²2s²2p³; 5) 1s²2s¹;
A) 1,5 B) 2,3 C) 2,4 D) 1,2