Amaliy mashg’ulot №12 Mavzu: Harakatni boshqarishning texnik vositalarining o’rnatilishi va ishlash tartibiga qo’yilgan talablar

---

AMALIY MASHG’ULOT №12 
 
Mavzu: Harakatni boshqarishning texnik vositalarining o’rnatilishi va ishlash 
tartibiga qo’yilgan talablar 
 
Ishning maqsadi. 
Harakatni boshqarishning texnik vositalari bilan tanishish. 
Topshiriq. 
Yo’l belgilarini o’rnatishga qo’yiladigan talablar, yo’l 
belgi chiziqlarini tushirishga qo’yiladigan talablar, yo’l 
to’siqlari va yo’naltiruvchi qurilmalarni qo’llashga 
qo’yiladigan talablarni o’rganish.
Ishning bajarish 
joyi. 
Institut yaqinida joylashgan ko’chalar kesishgan 
chorrahalarning bir nechtasida. 
 
Uslubiy ko’rsatmalar 
Yo’l belgilarini o’rnatishga qo’yiladigan umumiy talablar: 
O’zbekiston 
Respublikasi 
hududida 
foydalanishdagi 
yetti 
turdagi 
ogohlantiruvchi, imtiyoz, ta’qiqlovchi, buyuruvchi, axborot-ko’rsatuvchi, servis, 
qo’shimcha axborot yo’l belgilari Venada 1968 yil qabul qilingan yo’l belgilari 
Konvensiyasiga va bu Konvensiyani to’ldiruvchi Jenevadagi 1971 yil Yevropa 
kelishuvi talablariga to’liq mos keladi. 
Avtomobil yo’llarida va shahar ko’chalarida yo’l belgilarini o’rnatish GOST 
23457-86, ularning o’lchamlari esa GOST 10807-78 talablariga javob berishi kerak.
Avtomobil yo’llarida yo’l belgilari quyidagi ketma-ketlikda o’rnatilishi kerak: 
ko’rsatuvchi (axborot-ko’rsatuvchi); imtiyoz; servis va tablichkalar; ogohlantiruvchi; 
buyuruvchi; ta’qiqlovchi. O’rnatiladigan yo’l belgilarining umumiy soni yo’lda iloji 
boricha kam bo’lishi kerak.
Yo’l belgilarini shunday o’rnatish kerakki, ularni kunning yorug’ vaqtida 
ko’rish masofasi 150 m dan kam bo’lmasligi kerak. Haydovchiga u yoki bu 
uchastkada o’rnatilgan belgini ko’rish masofasining qiymati shu uchastkadagi 
tezlikning ikki barobariga yoki undan katta qiymatga teng bo’lishi kerak.
Aholi yashamaydigan joylarda ogohlantiruvchi belgilar (1.3.1-1.4.6; 1.31.1-
1.31.3 belgilardan tashqari) xavfli uchastkagacha 150-300m masofada, aholi 
yashaydigan uchastkalarda esa 50-100 m masofada o’rnatilishi kerak. Ammo mana 
shu ko’rsatilgan oraliqda yo’l belgisini o’rnatilish masofasi ko’p faktorlarga, shu 
jumladan, tezlikka bog’liq bo’ladi. Shuning uchun yo’l darajalarini hisobga olish 
zarur. 

---

Ba’zi hollarda o’rnatiladigan belgi bilan xavfli uchastka orasidagi masofa 
aniqlanishi kerak bo’lgan vaqtda u quyidagi sxemaga (1-rasm) va formulaga asosan 
aniqlanishi mumkin. 
Agar 
0
2

V
bo’lsa (to’liq to’xtash talab qilinsa) uchastkadagi tez yuruvchi 
avtomobillarning tezligiga qarab «
l
» (1) formulaga asosan quyidagicha o’zgaradi. 
l
-
belgidan xavfli uchastkagacha bo’lgan masofa (m); 
ур
V
- belgigacha avtomobillarning 
o’rtacha tezligi (km/soat); 
1
V
- haydovchining «
P
t
» reaksiya vaqtida 
P
l
masofa 
o’tgandan keyingi tezligi (km/soat); 
C
l
- xavfli uchastkagacha sekinlashish masofasi 
(m);
2
V
- xavfli uchastka oldidagi tezlik (km/soat). 
)
24
,
1
0112
,
0
(
8
,
25
)
9
,
0
(
66
,
0
2
2




ур
ур
ур
V
V
V
V
l
Yo’l xo’jalik xodimlari yo’l belgilarini muntazam ravishda tozalab turishlari va 
ko’rish uchun xalal berayotgan daraxt butalarini kesib turishlari kerak. 
Хавфли участка
1-rasm. Xavfli uchastkadan oldin qo’yiladigan yo’l belgisi 
masofasini aniqlash sxemasi
. 
Ketma-ket 
joylashtirilgan 
yo’l 
belgilari 
aholi 
yashamaydigan 
yo’l 
uchastkalarida 50 m va aholi yashaydigan joylarda esa 25 m dan kam bo’lmagan 
masofada o’rnatilishi lozim (2-rasm). Bunga chorrahalarda o’rnatiladigan yo’l 
belgilari kirmaydi. 
Tez yuruvchi avtomobillarning o’rtacha tezligi 
ур
V
km/soat 
120 
100 
80 
60 
40 
l
m 
254 
200 
147 
99 
56 
70 
50 м 
3.24 
1.16 
t
p 
V
щр 
V
щр 
V
1 
V
2 
l
 
l
c 
l
p 
l
0 

---

2-rasm. Aholi yashamaydigan joylarda yo’l belgilarini rejada joylashtirish.