Amaliy mashg’ulot №18 birikmalarni hisoblash vint sterjeni (bolt)ni yuklanish turlicha ta’sir etganda (cho’zilgan, sirib tortilgan kuch ostidagi) mustahkamlikka hisobi

Amaliy mashg’ulot № 18
BIRIKMALARNI HISOBLASH
2. Vint sterjeni (bolt)ni yuklanish turlicha ta’sir etganda (cho’zilgan, sirib tortilgan kuch ostidagi) mustahkamlikka hisobi.
1 – holat.Vint sterjeniga faqat cho‘zuvchi kuch ta‘sir etadi. Bu holatga yuk osish ilgagining rezbali qismi misol bo‘ladi (2.1–rasm). Ilgakning rezbali qismining mustahkamlik sharti:
, (2.1)

2.1–rasm. Yuk osilgan ilgak

(2.1) formuladan rezbaning eng havfli kesimdagi ichki diametri
; (2.2)
aniqlangan qiymati bo‘yicha rezba tanlanadi, formulalarda – ruxsat etilgan cho‘zuvchi kuchlanish;
2 – holat. Bolt sirib tortilgan, tashqi kuch ta‘sir etmaydi. Bu holatga germetik qopqoqlarni mahkamlovchi boltlar misol bo‘ladi (2.2–rasm). Bu holatda bolt siruvchi kuch ta‘siridan cho‘ziladi va rezba moment ta‘siridan buraladi. Bu holatda boltga ta‘sir etuvchi ekvivalent kuchlanish
, (2.3)
; (2.4)
. (2.5)
Standart metrik rezbalar uchun
.
Yozilganga binoan bolt mustahkamligini soddalashtirgan formula asosida hiosblash mumkin;
. (2.6)
3 – holat. Boltli birikma tutashuv joyini suruvchi kuch bilan yuklangan. Bunda 2 holat bo‘lishi mumkin. Bolt teshikda tirqish bilan o‘rnatiladi (2.3–rasm). Bunda tutashuv joyining siljimaslik shartidan.

2.2–rasm. Bolt qopqog‘ining sirib tortilishi


2.3–rasm. Tirqish bilan o‘rnatilgan boltga
muvozanatlovchi kuchlarning ta‘sir etishi
, (2.7)
(2.6) formulada – detallarning tutashuv tekisliklari soni; – ishqalanish koeffisienti. K – zahira koeffisienti. Bolt mustahkamligini (2.5) formula bo‘yicha ta’minlanadi. Bolt teshikda tirqishsiz o‘rnatiladi (2.4-rasm). Bunday holda boltni sirib tortish shart emas.

2.4–rasm. Tirqishsiz o‘rnatilgan boltda hosil bo‘ladigan kuchlanishlar
Bolt o‘z tanasi bilan tutashuv joyini surilib ketmasligini ta‘minlaydi. Bolt tanasida ezuvchi va kesuvchi kuchlanishlar paydo bo‘ladi
; (2.8)
. (2.9)
1– masala. Detallar M12 rezbali bolt yordamida biriktirilgan. Boltni kuch bilan sirib tortish uchun kalitga ishchi qancha kuch bilan ta‘sir qilishi mumkin.
Yechish. (2.6) formulaga kiradigan kattaliklarni jadvallardan ko‘chirib olamiz:
; ; ;
; ; ; kalit uzunligi ;

.