Amaliy mashg’ulot №18 birikmalarni hisoblash vint sterjeni (bolt)ni yuklanish turlicha ta’sir etganda (cho’zilgan, sirib tortilgan kuch ostidagi) mustahkamlikka hisobi

Yechish. bolt bo‘lganda
.
Bolt diametrini hisoblaymiz
.
Bunda .
Standartdan M12x1,75 mmli botl tanlaymiz .
5 – masala. Tirgak poydevorga Ст3 markali po‘latdan tayyorlangan bolt vositasida birikkan, ; , . Bolt diametrini aniqlang.
Javobi. .
6– masala. bolt bilan klemmali birikmaga kuch ta‘sir qiladi. Klemmali birikma kesikli (4.5 - rasm), birikmaning parametrlari , , ; bolt materialini – oldingi masaladagi qilib oling.
Javobi.

4.6 – rasm. Kronshteynning kuch ta‘sirida poydevor bilantutashuvini ochilish harakati
5. Shponkali birikmalarni hisoblash.
Shponkali birikmalar o‘q va vallarga detallarni o‘rnatish uchun hizmat qiladi. Bunday detallarga shkiv, tishli g‘ildiraklar, mufta, yulduzcha kabilar kiradi. Birikmalar asosan burovchi moment bilan yuklanadi.
Shponkalarni ikki turga bo‘lish mumkin: ponasimon va prizmasimonlarga. Ponasimon shponkalar zo‘riqtirilgan birikmalar, prizmasimon shponkalar zo‘riqtirilmagan birikmalar hosil qiladi.
Zamonaviy mashinasozlikda prizmasimon shponkalar ko‘p ishlatiladi. Shponkali birikmalarga maxsus shponka, va uning uchun val va vtulkada o‘yiqchalar tayyorlanadi. Shponka va o‘yiqchalarning o‘lchamlari DST bo‘yicha qabul qilinadi. Prizmasimon shponkali birikmalarda ezuvchi va kesuvchi kuchlanishlar hosil bo‘ladi (5.1 - rasm). Bu kuchlanishlar quyidagi formulalar yordamida hisoblanadi.

5.1 – rasm. Prizmasimon shponkali birikmadagi kuchlanishlar

ezuvchi kuchlanish ; (5.1)

kesuvchi kuchlanish , (5.2)
formulalarda T– shponkali birikma uzatayotgan burovchi moment, Nm; d– val diametri, mm; l – shponka uzunligi; h– shponka balandligi; – valdagi shponka o‘yiqchasining o‘lchami.
Shponkaning chetlari tekis bo‘lsa, , agar chetlari dumaloqlangan bo‘lsa, ; – shponkaning ezilishidagi ruhsat etilgan kuchlanish; ruhsat etilgan kuchlanishlar yuklanish o‘zgarishiga bog‘liq bo‘ladi, detallarning gupchaki po‘lat va yuklanish ohista ta‘sir etsa ; yuklanishning tebranishida kamaytiriladi, zarbiy yuklanishda 40 – 50 % kamaytiriladi; agar valga cho‘yan detallar o‘rnatilsa ikki bor kamaytiriladi; . Agar shponkalar o‘q bo‘yicha qo‘zg‘aluvchan bo‘lsa bo‘ladi.
Shponkalar odatda standart mahsulot hisoblanadi. Ularni valning diametriga qarab tanlanadi. Faqat shponka uzunligini o‘zgartirib tegishli uzunlikda tayyorlash mumkin. Standart shponkada b va h o‘lchamlar shunday tanlanganki, asosiy kuchlanish ezuvchi hisoblanadi. Shu sababli shponkali birikmalarni tekshiruvchi hisobini bajarganda asosan (5.1) formuladan foydalaniladi.