Segmentsimon va silindrsimon shponkalar prizmasimonga o‘hshash bo‘ladi chunki ularning tushilishi, tayyorlanishi o‘xshash. Segmentsimon shponka prizmasimon shponkaga nisbatan valda chuquqrroq, demak ustuvorroq o‘rnatiladi, lekin chuqur o‘yiq valning mustahkamligini pasaytiradi. Shu sababli segmentsimon shponkalarni detallarni valning kam yuklangan qismlarida biriktirish uchun qo‘llanadi. Bunda vallarning diametri taxminan 44 mm gacha (nisbatan yupqa vallar) bo‘ladi.
Segmentsimon shponkalarning mustahkamligi quyidagi formulalar bilan tekshiriladi.
(5.3)
. (5.4)
Silindrsimon shponkalarni detallarni vallarining uchlarida joylashganda qo‘llash mumkin. Agar yuklanish katta bo‘lsa, silindrsimon shponkalarni 120 yoki ostiga 2 yoki 3 ta joylashtirish ruhsat etiladi. Silindrsimon birikmaning mustahkamligi
; (5.5)
bunda – shponka diametri.
Ponasimon shponkalarni valga o‘rnatishda bosim ostida kiritiladi. Bunda valda hali burovchi moment uzatmasidan avval zo‘riqtirish paydo bo‘ladi. Bu esa val o‘qining disbalansiga (o‘q bo‘yicha markazdan siljishiga) olib keladi. Shu sabali ponasimon shponkalardan katta aylanish tezliklarida foydalanish keskin kamayib ketdi.
Shponkali birikmalarning hisobi bo‘yicha ayrim mulohazalar
Shponkalarning hamma o‘lchamlari va ularning chetga chiqishlari standartlashtirgan. Standart bo‘yicha valning har bir diametriga ko‘ndalang kesimi bo‘yicha shponkalarning ma‘lum o‘lchamlari ishlab chiqilgan.
Odatda konstruksiyaning tekshiruvchi hisoblarida shponka o‘lchamlari b va h jadvaldan olinadi. Shponka uzunligi gupchak uzunligiga moslashtirib olinadi va zarur bo‘lsa tekshiruvchi hisobda uning qiymati o‘zgartiriladi.
Agar hisobda 1 shponkaning mustahkamligi yetarli bo‘lmasa, unda 2, 3 ta qo‘yiladi yoki tish(shlitsa)li birikmaga o‘tiladi.
Shponkali birikmalarni hisoblashga doir masalalar
1 – masala. Shponkali birikma burovchi moment uzatadi. Val diametri . Birikmada prizmasimon shponka ishlatiadi. Birikmaning mustahkamligini tekshiring.
Do'stlaringiz bilan baham: |
