Amaliy mashg’ulot №2 Mavzu: Tеrmоkimyo. Kimyoviy kinеtikа vа muvоzаnаt. Elеktrоlit eritmаlаr vа tuzlаrning gidrоlizi. Оksidlаnish qаytаrilish rеаktsiyalаri

Lakmus–ko’kartiradi,
Fenolftalen–pushti,
Metal arg’aldog’i–sariq.
Ular kislotalar, kisalotali oksidlar bilan neytrallanish reaksiyaga kirishadi. Terini o’yuvchi hususiyatga ega shuning uchun o’yuvchi deb ham ataladi.
Tuzlar - dissotisiylanganda kation sifatida metall kationini, anion sifatida kislota qoldig’ini hosil qiladigan moddalarga aytiladi.
O’rta tuzlar bir bosqichda dossotsiylanadi.
KNO₃ = K⁺ + NO₃^-
MgCl₂ = Mg⁺² + Cl^-
Al₂(SO₄)₃ = 2Al⁺³ + 3SO₄^-2
Nordon tuzlar – bosqichli dissotsiylanadi.
I – bosqichda Me⁺ⁿ va kislota qoldig’iga
II – bosqichda kislota qoldig’i va H⁺ kationlariga ajraladi.
I- bosqich. Na₂HPO₄ = 2Na⁺ + HPO₄^-2
II- bosqich. HPO₄^-2 = H⁺ + PO₄^-3
Nordo tuzlar eritmalarida H⁺ bo’lgani uchun kislotaga o’hshash umumiy xossani namoyon qiladi.
Asosli tuzlar – dissotsiylanganda metall kationi, kislota qoldig’i va OH^- ionlarini ajratadi.
BaOHNO₃ = Ba⁺² + OH^- + NO₃^-
Bu tuz eritmalari asos o’xshash umumiy xossaga namoyon qiladi.Qo’sh va asosli tuzlar bosqichli dissotsiylanadi. Metal katinlari va kislota qoldiqlari hosil qiladi.
KAl(SO₄)₂ = K⁺ + Al⁺³ + SO₄^-2
CaOCl₂ = Ca⁺² + Cl^- + OCl^-
Kompleks tuzlar – dissotsiylanganda tashqi va ichki sferalarga ajraladi. Ichki sfera esa deyarli ionlarga ajralmaydi.
K₃{Fe(CN)₆] = 3K⁺ + [Fe(CN)₆]^-3

Ko’pchilik elektrolitlar suvda eriganda qisman ionlarga ajraladi. Moddalarning ionlarga ajralish darjasi – dissotsiylanish deyiladi.

Uning qiymati dissotsiylangan malekulalar soning umumi malekulalar soniga nisbati orqali topiladi.
Umumiy tarzda

n- dissotsiylangan malekulalar soni,

N – umumiy malekulalar soni.
α – dissiylanish darajasi ( %)
Masalalar:
1. Eritlgan 120 ta malekulalardan 50 tasi ionlarga ajralgan bo’lsa, dissotsiylanishini aniqlang?

Berilgan: N=120 ta n=50 ta α=?

Yechish: Fo’rmuladan foydalanamiz.

2. α=70% bo’lganda eritilgan 500 ta malekuladan nechtasi ionlarga ajralgan?

Berilgan: α =70% N=500 ta n=?

Yechish: dan n ni aniqlaymiz. malekula dissotsiylangan.

3. Sulfat kislota eritmasida 130 ta malekula dissotisylangan bo’lsa, umumiy malekulalar sonini aniqlang?( α=80%)

Berilgan: n=130 ta α=80% N=?

Yechish: dan N ni aniqlaymiz. malekula bo’lgan.

4. Al₂(SO₄)₃ ning 3 M li eritmasida α = 70 % bo’lsa, kation va anionlarning konsentratsiyasini aniqlang?

Berilgan: CM=3 M α = 70 % n =?

Yechish: dan n ni aniqlaymiz. malekula dissotsiylangan. Tuzning dissotsiylanishini yozamiz va bundagi hosil bo’lgan kation va anionlarning molyar konsentratsiyasini aniqlaymiz. Al2(SO4)3 = 2Al^+3 + 3SO4^-2 1 2 3 2.1 x1=? x2=? x1=4.2 [Al^+3] x2=6.3 [SO4^-2]

5. Cu(NO₃)₂ ning 5 M li eritmasida NO₃^- ioning konsentratsiyasi 7 M ekanligi ma’lum bo’lsa, dissotsiylanish darajasini aniqlang?

Berilgan: CM=5 M [NO3^-]=7 M α = ?

Yechish: Tuz dissotsiylanganda NO3^- berilgan bo’lsa, shuncha ion hosil bo’lishi uchun qancha tuz dissotsiylanishi kerakligini aniqlaymiz. Cu(NO3)2 = Cu^+2 + 2NO3^- 1 2 x=? 7 dissotsiylangan tuzning molyarligi. Ummumiy malekulalar konsentratsiyasi 5 M edi. α ni aniqlaymiz.

6. HCN eritmasida 0.1 mol kislota malekulalari va 0.04 mol H^+ ionlari bo’lsa, dissotsiylanish darajasini aniqlang? Berilgan: n(HCN)=0.1 mol n(H^+)=0.04 mol α = ?

Yechish: Eritmada qolgan ya’ni dissotsilanmay qolgan malekulalar 0.1 mol, dissotsiylanish natijasida hosil bo’lgan H^+ larining moli berilgan. Umumiy malekulalar sonini aniqlashimiz uchun shuncha H+ nini hosilqilish uchun qancha kislota dissotsiylanganini aniqlabymiz va qolgan malekulalar sonini qo’shamiz. HCN = H^+ + CN^- 1 1 0.0.4 x=0.04 N=n+n=0.1 + 0.04=0.14 mol dan 0.04 mol kislota dissotsiylangan.