Amaliy mashg’ulot №4

Yig’uv moslamalarini elementlari

Maxsus yig’uv moslamalari korpusdan va unga montaj qilingan urnatuvchi va Kesish elementlaridan yoki Kesish qurilmalaridan va boshka yordamchi element a qurilmalardan tashkil topgan.

Urnatuvchi elementlarni vazifasi dastgoh moslamalari kabi detal yoki maxsulot qismlarini talab qilingan xolatini ta`minlashdan iborat. Urnatuvchi element sifatida yuqorida kurilgan standart yoki maxsus detallar o’rnatish bazasiga qarab ishlatiladi. Buning uchun yig’ilayotgan detallarni maxkamlash xolatini ta`minlash uchun urnatuvchi elementlar kerakli tutashuvchi yuzaga ega bo’lishi kerak (GOST 13440-75 buyicha yuzali doimiy tayanchlar, GOST 4743-75 buyicha tayanch plastinalari, keng yuzali prizmalar, paletslar va x.k).

Baza detallari o’rnatishda yuzalarini sifatini buzmaslik maqsadida o’rnatuvchi elementlar yuzalari qattik rezina yoki plastmassa bilan qoplanadi.

Kesish elementlari yig’ilayotgan detallarni maxkamlash va turgunligini ta`minlash uchuн qullaniladi. Kesish qurilmalari yig’ish vaqtida xosil bulayotgan kuch ta`sirida detalni siljib ketmasligini ta`minlaydi. Shu bilan birga kesuvchi elementlar detalni yuzasi sifatini buzmasligi va deformatsiya kilmasligi kerak. Buning uchun kesuvchi yuzalariga yumshok plastinalar kerak. Buning uchun kesuvchi yuzalariga yumshoq plastinalar bilan ta`minlanadi.

Yig’uv moslamalarida dastgoh moslamalari kabi mexanizm va elementlar qullaniladi (G kurinishli kesuvchi element, vintli, ekstsentrik). Yordamchi vaqtni kiskaritish maqsadida kesish elementlari kuch uzatmalari (pnevmo yoki gidrotsilindr) yordamida xarakatga keltiriladi. Kesish kuchи kattaligini xisoblash metodikasi dastgoh moslamalari kabi bir xil.

Yordamchi qurilmalarga - burilish, bulish mexanizmlari, fiksatorlar, itaruvchi qurilmalar (vitalkivatel) va boshka elementlar kiradi. Ularni vazifalari va konstruktsiyalari dastgoh moslamalari kabi bir xil. Bu burilish moslamalarini loyihalashda burilish ukini shunday tanlash kerakki, bunda burilish momenti iloji boricha kichik bulib, burilish qismini xarakatga keltirish uchun bir xil utishda ketadigan ish yigindisi minimal bo’lishi kerak.

Yig’uv moslamaldarini loyihalash uchun boshlangich ma`lumotlar:

Yigiladigan maxsulot chizmasi, texnik shartlar, yig’ishni texnologik jarayoni. Bunda yig’ish jarayonini tartibi, jarayon, kabul qilingan baza, asbob-uskunalar, ish rejimi hamda o’rnatish, maxkamlash va yigilgan maxsulotni olishga ketgan vaqtni xisobga olingan yig’ish unumdorligi aniqlanadi.

Loyihalashni baza va biriktiruvchi detallarni o’rnatish sxemasini taxlil kilishdan boshlanadi. Sungra urnatuvchi elementlarni turi, soni va uzaro joylashuvi aniqlanadi. Maxsulotlarni yig’ish vaqtida paydo buladigan kuchlarni va ularni yunalishini aniqlab, baza detallarini o’rnatish, kesish kuchini tushish urni aniqlanadi.

Yuqoridagilarni xisobga olgan xolda kesish elementlarini konstruktsiyasi va ulchamlari aniqlanadi. Sungra yigiluvchi detallarni yo’naltirish uchun elementlar aniqlanib, kerakli yordamchи elementlarni o’rnatib moslama korpusini konstruktsiyasi chizildadi. Bunda standartlar va normallardan keng foydalaniladi.

Yig’uv moslamalarini loyihalashda birikuvchi detallarni bazalashga aloxida e`tibor berish kerak. Yigiluvchi maxsulot aniqligi va tayyor maxsulotga o’rnatish va yo’naltirish detallari ulchamlariga dopusklar quyiladi.

Dopusklar quyilganda texnologik sistema ulchamlar zanjiri taxlil kilinishi shart.

Avtomatik yig’uv moslamalarini loyihalashda, ularga aloxida e`tibor berish kerak. Yig’ish vaqtida kiziydigan detallar moslamalarini loyihalanganda ularga qushimcha texnik talablar quyiladi (payvandlash, payka, issiklik ta`sirida detallarni elimlash).

Yig’uv aniqligi biriktiruvchi detallar turi, ularni tayyorlash aniqligi, yig’ishda bazalash metodidan hamda moslama aniqligiga boglikdir. Yig’ish aniqligi biriktiruvchi detallarni zazorsiz yig’ish bilan quzg’almas detallarni biriktirishda, ularni markazlovchi elementlarga oriyntirlash, ularni o’rta xolatidan yon tomonga maksimal siljishi maksimal radial zazorni e`tiborga olish kerak. Konusli yoki keruvchи yo’naltiruvchi elementlarni qullab bu siljishni minimumga keltirish mumkin.

Kuzgaluvchi birikmalarni detallarni biriktirishda moslama yig’uvchi aniqligiga ta`sir kursatmaydi, bu detallarni tayyorlash aniqligiga boglikdir. Mexanizm uklarini plata teshiklarini aniq joylashishiga bog’liqdir.

Yig’uv moslamalari ko’p vaqt ishlatilishi davrida va ko’p marta kesishi (qattiq pripoylar yordamida 700-1200o S) natijasida uz aniqligini yuqotmay, talab qilingan yig’uv aniqligini ta`minlashi kerak.

Tula sovib ulgurmagan detallarni moslamadan olish qulay bo’lishi uchun moslama va detal orasidagi kontakt kamaytirilishi kerak, bo’ni korpus konstruktsiyasida chuqurlar uyiqlarni ishlash bilan ta`minlanadi.

G’adir-budurligi kam urnatuvchi elementli yig’iluvchi moslamalarni qullash qulaydir. Kesish vaqtini kamaytirish uchun moslamalar engil bo’lishi kerak. Iloji boricha kesish vatida deformatsiya bulmasligi uchun uzun va yup’a plitkalarni ishlatmaslik kerak.

Moslama asosiy detallarni to’g’ri tanlash moslamani uzoq xizamt qkilishini va yig’uv aniqligini oshiradi. Tanlangan materiallar ko’p marta kesishlariga chidamli bo’lishi kerak, hamda emirilishigа chidamli bo’lib mustaxkam bo’lishi kerak.

Universal-yig’ma moslamalar o`rnatish, mahkamlash, yo`naltiruvchi elementlardan va yordamchi mahkamlash qismlaridan iborat. O`rnatish elementlari tekis va burchakli prizmadan, tayanchlardan tashkil topadi. Mahkamlash elementlari har xil konstruktsiyadagi mahkamlagichlardan, yo`naltirgichlar esa har xil konduktorlardan tashkil topadi. Yordamchi elementlar har xil vint, bolt va gaykalardan tashkil topgan. Tana qismi katta massiv plitalardan iborat bo`lib unda T-simon chuqurchalar bo`ladi.