Amaliy mashg‘ulot materiallari 1-amaliy mashg‘ulot Mavzu: Ta’lim bosqichlari dts va dasturlarida yozma ishlarga qo‘yiladigan talablar tahlili I bosqich

14-amaliy mashg‘ulot
Mavzu: Yozma ishlarni tilshunoslik bo‘limlari bilan bog‘lab o‘rgatish metodikasi
I bosqich. Talabalar 6 ta kichik guruhlarga bo‘linadi va har bir guruhga quyidagi savollar tarqatiladi:
1-variant. Yozma ishlarni o‘tkazishda fonetika bo‘limi bilan aloqadorlik haqida qanday fikrdasiz?
2-variant. Yozma ishlarni o‘tkazishda morfologiya bo‘limi bilan aloqadorlik haqida nimalarni bilasiz?
3-variant. Yozma ishlarni o‘tkazishda sintaksis va punktuatsiya bo‘limlari bilan aloqadorlik haqida qanday fikrdasiz?
4-variant. Yozma ishlarni o‘tkazishda morfemika bo‘limi bilan aloqadorlik haqida gapiring.
5-variant. Yozma ishlarni o‘tkazishda uslubiyat bilan aloqadorlik haqida qanday fikrdasiz?
6-variant. Yozma ishlarni o‘tkazishda leksikologiya bo‘limi bilan aloqadorlikni sharhlang.
II bosqich. Har bir guruh a’zosi yozma ishlarni tilshunoslik bo‘limlari bilan bog‘lab o‘rgatishga oid Klaster chizmasini tayyorlaydi. Namuna:



III bosqich. Guruh a’zolari quyidagi topshiriqlarni bajarishadi:
1-topshiriq. Matnni o‘qing. Tinish belgilarining yozuvdagi o‘rni haqida fikr yuriting.
Bir kuni gazeta muharrirlaridan biri havaskor shoirdan xat oldi. Shoir o‘ta mazmunsiz she’r yozib, tagiga xat ham ilova qilib qo‘ygan ekan:
— Tinish belgilarini qo‘ymadim, uzr, o‘zingiz qo‘yib olarsiz. Fig‘oni falakka chiqqan muharrir darhol havaskor shoirga javob xati yo‘lladi:
— Kelgusi safar tinish belgilarining o‘zini qo‘yib yuboravering, so‘zlarini o‘zim topib qo‘yarman.
2-topshiriq. Yozma ishlarni punktuatsiya bilan bog‘liqligini ifodalovchi slayd tayyorlang.

Eslatma! Tinish belgilari mavzusi o‘rta umumta’lim maktablarining 5-,8-, 9-sinflarida sintaksis bo‘limi mavzulari bilan bog‘lab o‘rgatiladi.
Akademik litsey va kasb-hunar kollejlarining 1-bosqichida tinish belgilari, ularning tarixi, ishlatilishi haqida batafsil (5 soat) ma’lumotlar beriladi.
Punktuatsiya o‘qitishda diktant o‘tkazish orqali o‘quvchilarning xatosiz yozish malakasini takomillashtirish o‘z ahamiyati bilan ajralib turadi. Bu usul orqali tinish belgilarining qo‘yilishi intonatsiya, pauza, logik urg‘uga ham bog‘liq ekanligini yanada puxta o‘zlashtirib oladilar.
O‘quvchilarning yozma ishlarida uchraydigan punktuatsion xatolarning quyidagi tiplari uchraydi: 1) kerakli tinish belgisini qo‘ymaslik; 2) tinish belgisini ortiqcha qo‘llash; 3) tinish belgilarini qorishtirish: birining o‘rniga boshqasini qo‘llash; 4) belgilardan birini tushirib qoldirish; 5) tinish belgilarini ishlatishda izchillikning yo‘qligi. Masalan, ayni bir xil konstruksiyada bir safar tinish belgisini qo‘yib (Unga ayting: biz do‘stlikni qadrlaymiz), ikkinchi safar xuddi shunday tipdagi gaplarda boshq tinish belgisini qo‘yish (xalqqa ayting, men aslo o‘lganim yo‘q, Yov qo‘liga taslim ham bo‘lganim yo‘q).