amaliy mashG‘ulot mim – va mim – metallografik mikroskoplarni tuzilishini o‘rganish. Ishning maksadi

5- AMALIY MAShG‘ULOT


MIM – 7 va MIM – 8 metallografik mikroskoplarni tuzilishini o‘rganish.


Ishning maksadi: Odatda Fe-Fe₃C qotishmalarining tuzilishini o‘rganish uchun qotishmadan taxminan 10X10 ml namuna kesib olinib, uning bir tomoni egovlanadi yoki charx toshda tekislanadi. Keyin bu yuzani donlari maydalanib boradigan jilvir qog‘ozlar bilan silliqlanib, so‘ngra movut qoplangan, xrom yoki temir oksidlarning suvli eritmasi bilan xo‘llangan yoki GOI pasta surkab aylanuvchi diskda ishqab jilolanadi yoki elektr jilolanadi.
Ishning nazariy kismi: So‘ngra ularning mikrostrukturasinio‘rganishuchun 3-8% li kislota eritmalari ta’sir ettiriladi. Masalan, qopametallar qotishmalarining tuzilishini o‘rganishda, ko‘pincha, yuza nitrat kislota (NNO_z)ning spirtdagi 4-5% li eritmasida bir necha sekund ushlanib, keyin suv bilan yuvilib, spirtda namlangan paxta bilan artib quritiladi. Bunday tayyorlangan namuna shlif deyiladi.

5.1-rasm. Zamonaviy metallografik mikraskoplar ko‘rinishi.

5.2-rasm. Metallografik mikroskopning ko‘rinishi (a) va unda nurning yo‘nalish sxemasi (b): 1 – lampochka, 2 – filtr, 3 – okulyar, 4 – nur yo‘naltirgich, 5 – stol, 6 – mikrovint, 7 – xomaki rostlash vinti, 8 – kasega, 9 – transformator.

5.3-rasm. Texnikaviy temir va uglerodli turli tarkibli po‘latlarning mikrostrukturalari: a – tarkibida uglerodi 0,005% bo‘lgan temir, b – uglrodi 0,2%li po‘lat, v – uglerodi 0,6%li po‘lat, g – uglerodi 0,75%li po‘lat, d – uglerodi 0,83%li po‘lat, ye – uglerodi 1,2%li po‘lat.

Shlifni MIM7yokiboshqametallografikmikroskopda 200—300 marta kattalashtiribtuzilishikuzatiladi. Metallarningtuzilishiniyanadachuqurroqkuzatishzarurbo‘lganhollarda elektron mikroskoplarda 7000—25000 marta katta­lashtiribkuzatiladi. Shuniqaydetishzarurki, namunayuziga kislota eritmasita’sirettirilgandauningfazalariningturlichaemirilishinatijasidayuzidag‘adir-budurlikhosilbo‘ladi.Bunda shlif yuzasigayo‘naltirilgannurniob’ektivgato‘g‘riqaytargandonalariog‘ish, chetga qaytargan donalari qoramtir bo‘lib ko‘rinadi (2-rasm) da metallarning mikro tuzilishini 60—1350 martagacha kattalashtirib o‘rganishda foydalanadigan MIM7 metallografii mikroskopining umumiy ko‘rinishiva 2-rasm, b da nurning yunalish sxemasi keltirilgan. Mikroskop yordamida metall tuzilishini o‘rganishda zarur ob’ektiv va okulyar olinib, mikroskop tok manbaiga ulangach, uning stolidagi kerakli o‘lchamli teshikli diskka shlif qo‘yiladi va okulyar orqali tuzilma avvaliga vint 7 bilan xomaki, keyinesa vint 6 ni burab uzil-kesil rostlanadi. Shlifning turli uchastkalarini kuzatish uchun vintlar 10 dan foydalaniladi. Bunda fazalarigina emas, ularning shakli va o‘lchamlari, g‘ovakliklar, darzlar va boshqalar ham kuzatiladi.

5.4-rasm. Qayta ishlanadigan cho‘yanlarning mikrostrukturasi: a – ledeburit, b – perlit+ledeburit, v – tsementit+ledeburit.

5.5-rasm. Quyma chuyanlarning mikrostrukturasi: a – asosi ferlitli quyma cho‘yan, b – asosi ferrit+perlitli quyma cho‘yan, v – asosi perlitli quyma cho‘yan