Amaliy yadro fiziкasi

-§. Gашша spcktroшetr

Gащща spektrometri yadrodan cl1iqayotg,:ш y-kvantlarni qayd qilisl1ga asosla11gan. Noelastik yadro o'zaro ta'sir jarayoпi 11atijasi­ da yadro uyg'onishi, yoki 1·adioaktiv pa1·cliala11isl1lar natijasida lюsil bo'lgan yadro uyg'ongan lюlatda bo'lisl1i mшnkin. YadJ"O вyg'ongan holatdan asosiy holatga yoki ikkinchi blr qнyi energetik holatga o'tganda y-kvai1tlar cl1iqa гadi .
Ко·р lюlatlarda tiлli zanaclшlami yadrolш·ga kelib ш·ilisl1ida tllrli
ko'rinisl1dagi yadro jarayonlari sodir Ьо• ladi. Bu jarayoпlarda yadюlar uyg'ongan holatga o' tad i. Uyg·oпgan holatda uzoq vaqt yashay olinay­ di. Bt1 yadrolar asosiy lюlatiga o•tisl1da. t1yg'ongan lюlat energiyalari gamma nurlari ko ' rinis hida tasl1qariga chiqaradi. Gan11na kvaпtlarni qayd etish orqali yadroga tegishli bo·lga11 spektJ"Oskopik 111a' lt 11110tlarni olish mшпki11. Gam111a nurlarni qayd qilisl1 uclшn maxsus detektor·lar va spektro111etriyala1· yaratilga11. Ula1·ga qisqacha qilib ga111111a spektю­ metr deb nom be1·ilga11.
Gam111a spektrometrlaming asosini quy idagi la r:

1. 
   ganш1a n11ri11i qayd qilнvclti detektorlar;
   
2. 
   kuchaytirgicl1;
   
3. 
   ko'p kanalli analizator;
   
4. 
   ma'lu111otlarni to'plovcl1i qurilmala1·.
   

Hozi1·gi paytda gamma spektrometrlar 3D dastur ta'minotiga ega va qisqa vaqtda ta\11i1 qiladi.
Gamma-пurlari aniq blr energiyaga ega bo'ladi. Gamma-nt1rla­ nishlarning mazkur xususiyatlari, elementlarni identifikatsiya qilish va e1ement1arni ajratib aniqlash uchun y.Jxshi asos bo'ladi. Gamma-пt1r­ laпish1arning yuqori o'tuvchanlik qobiliyati yetaгlit:.ha qaliпlikdagi пa­ munalarni y-spekt.-ometrik tahlil qilishga imkon beradigan qulay usu l­ laridan Ьiri hisoЬlanadi. Bu sanab o'tilgan xususiyatlar va imkoniyatlar y-spektrometrik metodga instrumeпtal aktivatsion t.ihlilda yelakchi o'rin egallashga imkoп beradi.
Gam111a-spektrometrlarnГпg tuzi\ishi va ishlash tamoyillarini o'rga­ nishdan oldin y-nurlarning nюdda bilan o'zal"O ta'sirlarini ko'rib cl1iqa­ miz.

220

- - - - ---