Amaliy yadro fiziкasi

N••1uo•1tr 1

• 
  мrЬai\ht•
  

•• urt.a



5. l-rasm. Akti1•a1sion rahlilning 11m11miy уо'nalishi.

197
Birinchi bosqic\1da aпalitik tadqiqot\ar uсlшп yoki ilmiy yoki is\1- lab c\1iqarisl1 masalalarini lш\ qilis\1 uсlшп nazorat rnaqsadida obyekt (шodda) tanlanadi. Ushbu modda yoki 111ate1·ialni11g analitik labo1·atori­ yaga yetib kelguncha bo'lgan tarixi 111a"lt1111 bo·lishi slia1t. B1111da11 tash­ qari uпiпg birlamcl1a tarkiЬi (111akroko111po11e11talai·i11i11g tai·kibi) l1ain ma'\um bo'lishi kerak. Уапа Ьir nшl1im shшtlardaп Ьiri Ь11 uning mas­ sasi yeta1·\i miqdorda bo'lishidir. Clшnki ay1·im lюllarda zai·ur bo'lib qolgan taqdirda qayta talllil qilishga to'g'ri keladi .

lkkinc\1i bosqicl1da tal1lil t1clш11 nю'ljallaпgaп 11amш1ani 11urla­ nisl1ga tayyorlasl1. Nanшna bu teksl1iгisl1 t1cl11111 be1·ilga11 шodda yoki materialdaп o\i11ib tayyorlanadi. Nапшnа sl1akli. et:.1l011 va moпitor shakllari Ьilan Ьi1· bo'lishi lozim. Ko'pcl,ilik l10lla1·da nшпunal:.ir disk ko'ri11isl1ida tayyoгlanadi. Аgаг narnuna kuk11n ko'1·inisl1ida bo'lsa 11nda Ьн kuktmdan taЫetka tayyorlaпadi. B11ning ticlшn gid1·avlik presslш·dan foydalaлiladi. Agru· namuna metall ko"ri11isl1ida bo'lsa 11 lюlda stanokda disk shakliga keltiriladi. Naшunaпiпg шassasi, aktivatsion tahlil tшiga va nurlaпish dozasiga yoki intensivligiga qarab aпiqlaпadi.
Na111u11a (moпitor) va etalon (n10nito1·)lar 111axsus idisl1larga joy­ lashtiriladi. Bu idisl1 kontey 11e 1· deyiladi. Kontey11e!'la1· ko'pchilik l10l­ la1·da (neytron va ga111111a-aktiYatsion tal1lilda) polietilen yoki aluminda11 tayyor laпil adi. Koпteyпerlarda yadro 1шrla11ishlari bilaп aktivlaпmaydi­ gaп ele111e11tlai·, erisl1 l1aroratigacha bonпasligi talab qi li пad i.
Uchinchi bosqich na111uпani nurla11tirisl1. Bu bosqicl1da teks\1i1·i­ layotgan namшia пюnitor va etalon bil,ш Ьirgalikda mo11itorlar kon­ tey11erla1·ga joylashtiriladi (5.2-ra.ш,ga tJtm m g ). Biz usl1bu ja 1·ayo1111i elektron tezlatkichda (111ikrotro11, betatro11 yoki cl1iziqli elektron tez­ latkicl1lai") namшiala111i va eta\011\arпi 11urlantirisl1 111isolida t11slшпtira­ miz. Nапшnапi nнrla11ti1·isl1 va o'lchasl1 sxeшasi 5.3-,·asmda keltirilgan. Kontcynerga joylasl1tirilgan пamuna va moпitor pnevmopoc\1ta yшda­ mida 11urlantirish postiga (maydo11iga) olib boriladi va ma _'111111 bir vaqt n11rla11tirilga11dan keyi11, ko11tey11er o·lcl1asl1 xonasiga, ya·11i detekto1· joylasl1gan xonaga kelt iriladi . Akti,•atsiya tenglaшasidaп 11aшu11alan1i nurlantiris\1 vaqti kelib cl1iqadi. ya'ni namнпadagi teksl1iгilayotgan ,·a­ dioizotopda (yoki analitik radioizotopda) 111aksi111al aktivlikka e1·isl1ish uchtin uni 5chl0 ya1·im yemirilish d01•1·igaclia nt1rla11tirish lozi m . Ашmо

198
Ьш1gа hamma vaqt han1 erishib bo' l n111yd i. Sababl ayrim analitik radio­ izotoplaп1iпg yarim yem, i ·ilish da vrlar·i Ьiг neclia kнп yoki оу (нzoq yaslюvchi radioizotoplar) bo•fishi nшinkin. btюday ho/larda sharoitdan

kelib chiqqan holda ,шrlanish vaqti an iq la nad i.

' . . .
_{ш[ .}, _.> .

! J;\ ^'У
М N
а )