Амфиболлар гуруҳи минераллари. Режа: Кириш. Ромбик сингонияли амфиболлар


Download 494.72 Kb.
bet2/3
Sana28.12.2022
Hajmi494.72 Kb.
#1011921
1   2   3
Bog'liq
Амфиболлар

Роговая обманка. Моноклин сингонияли, призматик кыринишда. Кристаллари устунсимон, призматик, айримда изометрик шаклларда топилади. Роговая обманка ранг-баранг яшил ёки қорамтир ҳолларда учрайди, қаттиқлиги 5,5-6, уланиш текислиги 124˚ бурчак билан (100) призма бўйича мукаммал.

Роговая обманка асос, ўрта баъзан нордон интрузив ва вулқон жинсларида мансуб рангли минерал щисобланади. Булардан ташқари амфиболлар ва кристалли сланецлар ва баъзан скарнларда топилади.



Арфведсонит ишқорли амфибол моноклин сингонияли, устунсимон, найзасимон, баъзан донадор агрегатлар ҳолида топилади. У шаффоф, тўқ кулранг яшилроқ товланади. Унинг қаттиқлиги 5,5-6, уланиш текислиги (110) бўйича призма кўринишида. Арфведсонит ишқорга бой магматик жинслар учун мансуб минерал бўлиб содалит, эвдиалит ва нефелинлар билан бир ассоциацияларда учрайди.

Амфиболллар группаси


Кристаллографик белгиларига боғлиқ равишда ромбик ва моноклин амфиболлларга бўлинади.
Ромбик амфиболлар
Номи грекча «антос» - гул ва «филлос» - варақ сЎзларидан
келиб чиққан. Антофиллитни икки хили маълум: асбестга
Ўхшаш антофиллит - узун ингичка толасимон хили; жедрит
антофиллит-таркибида бирмунча миқдорда алюминий бЎлган
хили.
Химиявий анализлардан маълум бЎлишича, магнийли- темирли хиллари аралашмасидан иборат изоморф қатори мавжуддир. Бироқ тоза темирли хили ҳам, тоза магнийли хили ҳам табиатда учрамаган.
Сингонияси ромбик, симметрия кўриниши ромбик дипирамидал - 3^23РС.
Антофиллит одатда шуъласимон, найзасимон, кўпинча толали агрегатлардан иборат яхлит масса ҳолида учрайди. Кристаллари жуда кам учрайди.
Антофиллитни ранги оч жигарранг, баъзан яшилроқ. Ялтираши шишасимон. Уланиш текислиги (110) бЎйича мукаммал. Қаттиқлиги 5,5-6. Солиштирма оғирлиги 2,86-3,2. Оптик хусусиятлари: N^=1,625-1,698; N^=1,605-1,668.
Рентгенограммадаги асосий чизиқлари:8,25; 3,23; 2,84. Кислоталарда эримайди. Даҳандам алангасида қийинчилик билан эрийди. 400°С дан ортиқ температурада қиздирганда моноклин модификациясига айланади.
Антофиллит асосан унча юқори бўлмаган температураларда ҳосил бўлган метаморфик тоғ жинсларда учрайди. Кристалланган сланецларда антофиллит билан бир ассоциацияда шох алдамчиси ва корунд келади. Бу минерал Урални, Сибирни, Украинани конларида маълум. Антофиллит Ўзбекистонда Нурота тоғларидаги скарн-шеелитли Қўйтош конида, Султон-Уиздоғ тоғини жанубий қисмида ва Қурама тоғидаги Консойда учраган.
Антофиллитни ранги оч жигарранг, баъзан яшилроқ. Ялтираши шишасимон. Уланиш текислиги (110) бЎйича мукаммал. Қаттиқлиги 5,5-6. Солиштирма оғирлиги 2,86-3,2. Оптик хусусиятлари: N^=1,625-1,698; N^=1,605-1,668.
Рентгенограммадаги асосий чизиқлари:8,25; 3,23; 2,84. Кислоталарда эримайди. Даҳандам алангасида қийинчилик билан эрийди. 400°С дан ортиқ температурада қиздирганда моноклин модификациясига айланади.
Антофиллит асосан унча юқори бўлмаган температураларда ҳосил бўлган метаморфик тоғ жинсларда учрайди. Кристалланган сланецларда антофиллит билан бир
ассоциацияда шох алдамчиси ва корунд келади. Бу минерал Урални, Сибирни, Украинани конларида маълум. Антофиллит Ўзбекистонда Нурота тоғларидаги скарн-шеелитли Қўйтош конида, Султон - Уиздоғ тоғини жанубий қисмида ва Қурама
тоғидаги Консойда учраган.
Моноклин амфиболлар
Моноклин амфиболлар сингонияси моноклин, симметрия
кўриниши призматик - ^2РС.
Моноклин амфиболлар яхлит ёки толасимон тузилишдаги
нурсимон агрегатлар, ҳамда тоғ жинсларида хол-хол доналар ҳолида учрайди. Кристаллари моноклин пироксенлардан фарқли равишда аниқ ифодаланган вертикал чўзиқликка эга.
Моноклин амфиболларни айрим физик хусусиятлари 14- жадвалда берилган.

Моноклин амфиболпарни айрим хусусиятлари



Минерал

Қаттиқпиги

Солиштирма оғирлиги

Оптик хусусиятлари




Ит

Кр

1Ч£-Мр

2\

Тремолит

5,5-6

2,9-3,0

1,624

1,613

1,599

0,025

81°

Актинолит

5,5-6

3,1-3,3

1,64

1,63

1,614

0,026

78°

Рибекнт

5-6

3,44

1,697

1,695

1,693

0,004

90°
атрофида

1 'лаукофан

6-6,5

3,1-3,2

1,639

1,638

1,621

0,018

45°

Арфведсонит

5,5-6

3,44-3,46

1,686-
1,708

1,707 гача

1,676-
1,695

0,008-
0,012

90° атрофида

Шох
алдамчиси

5,5-6

3,]-3,3

1,65-
1,69

1,67-
1,64

1,63-
1,66

0,019-
0,020

Ў ртача
80°

Жадвалдан кўриниб турибтики Ғе миқдори ортиши билан солиштирма оғирлик 2,9 дан 3,5 гача ортиб боради. Микроскоп остида амфиболлар пироксенлардан яхши ифодаланган плеохроизм билан фарқ қилади.


Химиявий таркибига кўра моноклин амфиболларни уч хилга ажратиш мумкин: 1) темир-магнезиал 2) кальцийли 3) натрийга бой.
Темир-магнезиал моноклин амфиболларга грюнерит - (Ғе, Мд)7(ОН)2[8^8О22] ва купферит - Мд7(ОН)2[8^2О22] киради. Кальцийли амфиболларга тремолит ва актинолит киради. Бу минераллар Ўзининг нурсимон ва игнасимон қиёфасига боғлиқ равишда нурсимон амфиболлар дейилади. Бу минераллар Са2Мд5(ОН)2[8^8О22]), тоза тоза магнезиалдан
темиргача (тремолит- (ферротремолмит-Са2Ғе5(ОН)2[8^8О22]) узилмас изоморф қатор ҳосил қилади. Натрийга бой амфиболларга рибекит, глаукофан ва арфведеонит киради.
Тремолит- Са2Мд5(ОН)2[8^8О22], актинолит- Са2(Мд,Ғе)5(ОН)2[818О22].
Тремолитни номи топилган жойига (альпдаги Тремол водийси) қараб қўйилган. Актинолит - грек сўзлари «актис» - нур ва «литос» - тош сўзларидан келиб чиққан (шуъласимон жойлашган игнадек агрегатлари билан боғлиқ).
Химиявий таркиби 15-жадвалда келтирилган.
Тремолит ва актинолитни қуйидаги хиллари маълум: тремолит-асбест ва актинолит-асбест - ингичка толали асбестга Ўхшаш минераллар, одатда узун толаларданг иборат бЎлади; нефрит-яхлит, ёпиқ кристалланган хили, микроскоп остида
толасимон тузилиши кузатилади.
Моноклин амфиболларни химиявий таркиби
(% ҳисобида)

Минерал

5102

ҒеО

М&О

СаО

Иа^О

Н2О

Тремолит -

46,9-

042,17

0-28,83

10,93-

=

3 гача




57,72







13,45




(актннолит

Актинолит
















учун)

Рибекит

49,3-50,01

7,97-

0,32-

1,24-

8,27-

=







18,86

0,4]

2,75

8,79




1 лаукофан

47,42-58,85

4,31-

3,92-

0,33-

3,63-

1,384,79

171







10,91

17,4

12,95

9,34




Арфведсонит

43,85-52,12

32,33-

0,58-

0- 4,65

744-

0,15-2,08







37,32

0,81




13,01




Шох

34,66-59,5

1,96-

0,5-

0,5-28,7

12,9

0,5-10,9

алдамчиси




40,4

36,19




гача




Тремолит (38-расм) ва актинолитни аниқлашда диагностик белги бўлиб ёриқ (тремолит учун) ва яшилроқ (актинолит учун) ранги, нурсимон агрегатлари ҳисобланади. Кислоталарда деяри эримайди. Даҳандам алангасида қийинчилик билан эриб шаффоф рангсиз (тремолит) ва кулранг- яшил ёки қорамтир- яшил (актинолит) шишага айланади.
Ҳосил бўлиши жиҳатидан тремолит ва актинолит паст температурали метаморфик минерал ҳисобланади ва одатда интрузив жинслар билан оҳактош ва доломитларни контактида, ҳамда кристалланган сланецларда учрайди. Булар билан бир ассоциацияда диопсид, шпинель, форстерит, серпентин, апатит, сфен, кальцит, эпидот ва хлорит учрайди. Температура кўтарилганда бу икки минерал ҳам қуйидаги реакция асосида пироксенларга айланади:
Са2(Мд,Ғе)5(ОН)2[8^8О22] 2Са(Мд,Ғе)[8^2О6]+3(Мд,Ғе) [8Ю3]+8Ю2+Н2О
Метаморфик тоғ жинслари учун актинолит геологик термометр вазифасини бажаради. Эритмаларни диопсидга таъсир этиши натижасида у қуйидаги реакция асосида тремолитга айланади.
5СаМд[812О6]+Н2О=Са2Мд5(ОН)2[818О22]+3СаО+28Ю2
Бунда кальций оксид ва кренезем ажралиб тоза тремолитли тоғ жинслари ҳосил бЎлади.
Тремолит темири кам тоғ жинслари учун характерли минерал ҳисобланади.
Метаморфик босқичларида оҳакли тремолит ва тоғ жинсларида мармар бЎлади, метаморфизмни юқори қуйи
температурада Ўзгарганларида эса диопсид бўлади. Тремолит
ва актинолит кристалланган сланецларни асосий жинс ташкил қилувчи минераллари бўлиб, уларни конлари жуда кўп.
Ўзбекистонда тремолит ва актинолитни Чотқол-Қурама тоғлари ва Ғарбий Ўзбекистон конлари учун кўп учрайдиган минераллар қаторига киради.
Тремолит ва актинолитни асбестсимон хиллари асбест сифатида ишлатилади. Нефрит - чиройли, бир хил рангга ва катта солиштирма оғирликка эгалиги учун чиройли тош сифатида ишлатилади.
Рибекит - Ха2(Ғе,Мд)3Ғе2(ОН)2[818О22], глаукофан - Ха2(Ғе,Мд)3-А12(ОН)2[818О22].
Рибекитни номи уни биринчи марта топган Эмил Рибек номига қўйилган.
Глаукофанни номи грекча «глявкос» -кўк (кўк рангли минерал) сўзидан олинган. Рибекит ва глаукофан узилмас изоморф қатор ҳосил қилади. Бу минералларни хилларидан крокидолит (рибекитни асбестсимон хили) ва родуситни (глаукофанни магнезиал хили) кЎрсатиш мумкин.
Рибекит хол-хол призматик кристаллар ва нурсимон агрегатлар ҳолида учрайди.


Download 494.72 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling