Analitik va sintetik hisob haqida tushuncha

2. Sintetik schotlar va analitik schotlar bo‘yicha oborot qaydnomalari
Sintetik schotlar bo‘yicha oborot qaydnomasi, avvalo, nazorat ahamiyatiga ega. Uning tuzilishi joriy buxgalteriya hisobidagi xatolarni aniqlashga imkon beradi. Agar oborot qaydnomasidagi juftliklardan birortasida debet va kredit oborotlari o‘zaro teng chiqmasa, buning sababi quyidagicha bo‘lishi mumkin:
Qaysidir bitta schotning debeti bo‘yicha summa to‘g‘ri yozilgan, ammo uning bilan korrespondensiyalangan schotning krediti bo‘yicha summa tushirib qoldirilgan yoki noto‘g‘ri ko‘rsatilgan yoki aksincha bo‘lishi mumkin.
Buxgalteriya provodkasining summasi bitta schotning debetiga ikki marta yozilib, ammo boshqa schotning kreditida ko‘rsatilmagan, yoki aksincha, bitta schotning kreditida ikki marta yozilib, uning bilan korrespondensiyalanadigan schotning debetiga yozilmagan bo‘lishi mumkin.
Buxgalteriya provodkasining summasi bitta schotning debetiga ikki marta va boshqa schotning kreditiga ikki marta yozilgan.
Bitta schotning qoldig‘i va (yoki) debet oboroti boshqa schotning kredit qoldig‘i va (yoki) debet oboroti sifatida yozilgan bo‘lishi mumkin.
Ayrim schotlar bo‘yicha qoldiqlar va oborotlar tushirib qoldirilgan yoki noto‘g‘ri ko‘rsatilgan bo‘lishi mumkin.
Analitik schotlarning oborot qaydnomalari ham shaklan sintetik schotlar oborot qaydnomasi kabi ko‘rinishiga ega. Talabalarga tushunarli bo‘lsin uchun yuqorida ko‘rib chiqilgan misoldagi «Xom-ashyo va Materiallar» , «Mol yetkazib beruvchilar va pudratchilarga to‘lanadigan schotlar», «Boshqa debitor qarzlar» va «Boshqa majburiyatlar» sintetik schotlari bo‘yicha analitik schotlar uchun tuzilgan oborot qaydnomalarini keltiramiz.
Xom-ashyo va Materiallarni hisobga olish uchun mo‘ljallangan analitik schotlarning oborot qaydnomasi hisob-kitob schotlarining oborot qaydnomalaridan, ularda Materiallarning har bir turi bo‘yicha nomenklatura raqami, o‘lchov birligi, Materiallarning miqdori va qiymati bo‘yicha harakati ko‘rsatilishi bilan farq qiladi.