Anatomiya 2014. indd

74-rasm. O‘ng ko‘z kosasi.
Old tomondan ko‘rinishi:
1–ko‘z kosasining ustki yorig‘i; 2–ko‘ruv nervi 
kanali; 3–ko‘z kosasining ustki qirrasi; 4–ko‘z 
kosasining yuqorigi devori; 5–ko‘z kosasi
usti teshigi; 6–galvirsimon suyakning ko‘z kosa-
si plastinkasi; 7–ko‘z yoshi suyagi; 8–ko‘z yoshi 
xaltasining chuqurchasi; 9–ustki jag‘ suyagining 
peshona osig‘i; 10–ko‘z kosasining ostki egati; 
11–ko‘z kosasi ning ostki kanali; 12–ko‘z kosasi 
ostki qirrasi; 13–ko‘z kosasining ostki yori g‘i; 14–yonoq suyagi; 15–lateral 
devori; 16–katta qanotning ko‘z kosasi yuzasi.
va qattiq tanglaydan hosil bo‘ladi. Bu qismda o‘rta va ko‘ndalang 
tanglay chok lari,
 kurak tish lari sohasidagi kanal, katta va kichik 
tanglay kanallari joylashgan.
Kalla asosining o‘rta qismi qattiq tanglayning orqa chekkasi-
dan katta teshikning oldingi chekkasigacha davom etadi. Bu so-
hada oval, o‘tkir qirrali, yirtiq teshik,
pastki jag‘ chuqurchasi, 
bo‘g‘im do‘mboq chasi, uyqu kanalining tashqi teshigi, mushak-
nay kanali,
 bo‘yinturuq chuqurchasi va teshigi, halqum do‘mboq-
chasi, bigizsimon o‘siqcha, bigizsimon-so‘rg‘ichsimon teshik, 
tash qi eshituv yo‘lagi joylash gan.
Kalla tashqi asosining orqa qismi katta teshikning oldingi 
chekkasidan yuqorigi ensa chizig‘igacha boradi. Unda ensa suya-
gining do‘ngi, do‘ng chuqurchasi va teshigi, til osti nervi kana-
li, so‘rg‘ichsimon o‘simta, so‘rg‘ichsimon o‘yma, ensa arteriyasi 
egati, ensa suyagining tashqi do‘ngligi, ensaning yuqorigi va past-
ki bo‘yin chiziqlari joylashgan.
Kallaning old tomondan qaraganda ko‘z kosasi, burun bo‘sh-
lig‘i ko‘rinadi.
Ko‘z kosasi (orbita) bir juft bo‘lib, unda ko‘ruv a’zosi joyla-
shadi. U to‘rt tomonli piramida shaklida (74-rasm). Uning asosi 
tashqariga va oldinga qaragan bo‘lib, ko‘z kosasiga kirish teshigi-
ni
 hosil qiladi. Uchi orqaga va ichkariga yo‘nalgan, undan ko‘ruv 
nervi kanali
o‘tadi. Ko‘z kosasining to‘rtta: ustki, pastki, medial 
va lateral devori bor.
Ustki devori
gorizontal joylashgan bo‘lib, biroz qavariq va 
silliq. Uni peshona suyagining ko‘z kosasi qismi va ponasimon 
suyakning kichik qanotlari hosil qiladi. Bu devor bilan lateral de-
vor о‘rtasida ko‘z yoshi bezining chuqurchasi
joylashgan. Ustki 

---

137
devorning medial chekkasida g‘altak chuqurchasi, uning yonida 
ko‘pincha, g‘altak o‘simtasi uchraydi.
Medial devori
sagittal joylashgan. Uni ustki jag‘ suyagining 
pe shona o‘sig‘i, ko‘z yoshi suyagi, g‘alvirsimon suyakning ko‘z 
plastinkasi, ponasimon suyak tanasi va peshona suyagining ko‘z 
kosasi qismi hosil qiladi. Bu devorning oldingi qismida ko‘z yoshi 
xaltasining chuqurchasi joylashgan. Pastga tomon bu chuqurcha 
burun-ko‘z yoshi kanaliga o‘tadi va pastki burun yo‘liga ochila-
di. Ko‘z yoshi xaltasining chuqurchasidan orqaroqda medial de-
vorning yuqori qismida ikkita: oldingi va orqa g‘alvirsimon teshik