Anatomiya yangi indd

O‘pkada gazlar almashinuvi. Odam nafas olganda kiradigan 

havoning 79% ga yaqini azot, 20% ga yaqini kislorod, 0,03 % 

qismi karbonat angidrid va boshqa gazlardir. O‘pkadan chiqadi-

gan havoda 16% kislorod, 4 % karbonat an 

gidrid bo‘ladi; unda 

azot va boshqa gazlarning miqdori o‘zgarmaydi, bundan tashqari, 

o‘pkadan chiqadigan havo suv bug‘iga to‘yingan bo‘ladi. 

To‘qimalarda gazlar almashinuvi. To‘qimalarda doimiy sur’atda 

oksidlanish jarayonlari bo‘lib turadi, bu jarayonlar vaqtida kislo-

rod sarf bo‘ladi. Buning natijasida, to‘qimalar 

da erkin kislorod 

bo‘lmaydi. To‘qimalardan oqib o‘tadigan qonda esa kislorod ko‘p 

bo‘ladi. Gemoglobin bilan birikkan kislo rod undan ajralib chiqadi 

va diffuziya qonuniga binoan qondan kapillyarlar devori orqali 

to‘qima suyuqligiga, undan esa hujayralarga o‘tadi.

Gavdada oksidlanish jarayonlari hamma vaqt sodir bo‘lib 

turganligidan to‘qimalarda ham karbonat angidrid ko‘p bo‘ladi. 

To‘qimalarga oqib keladigan arteriya qonida karbonat angid rid an-

cha kam bo‘ladi. Shuning uchun, karbonat angidrid hujayralardan 

ular atrofidagi to‘qima suyuqligiga, to‘qima suyuqligidan  qonga 

o‘tadi. Katta yoshdagi kishilarda o‘pkaning tiriklik sig‘imi 2000 

kub.sm dan 6000 kub.sm gacha, 15 yoshli o‘smirlarda esa o‘rta 

hisob bilan 2600 kub.sm bo‘ladi. O‘pka tirik lik sig‘imining katta-

kichikligi odamning jismoniy jihatdan qanchalik rivojlanganligini 

ko‘rsatuvchi eng muhim omillardan biridir.

Tinch holatda nafas olinishi va nafas chiqarilishi vaqtida 

bo‘ladigan nafas olish harakatlarining soni odamning yoshiga 

bog‘liq. Chaqaloq bola minutiga 30-45 marta, 14-15 yoshdagi 

o‘smir 20 marta, katta yoshdagi odam 16-18 marta nafas olib, 

nafas chiqaradi.