Andijon-2023 Tavakkalchilik darajasiga ta’sir e’tuvchi ichki va tashqi xavf omillari. Reja

2.Tavakkalchilik darajasiga ta’sir e’tuvchi ichki va tashqi xavf omillari.

Asosiy xavf omillari

Xatarlarni amalga oshirish jarayoni hal qiluvchi emas. Umumiy holda, bitta elementdan ikkinchisiga o‘tish sodir bo‘lishi mumkin yoki bo‘lmasligi mumkin va har bir xavf elementi u yoki bu tarzda amalga oshirilishi mumkin. Turli xil holatlarda, tashlab ketilgan gugurt yong‘inga olib kelishi mumkin yoki yo‘q, valyuta kursining o‘sishi tashkilotning faoliyatiga ta’sir qilishi yoki unga zarar etkazmasligi mumkin, odamning qulashi jiddiy jarohatlarga yoki ozgina jarohatlarga olib kelishi mumkin.
Xavf tarkibining elementlari va (yoki) ularni amalga oshirish usullari o‘rtasida o‘tish ehtimoliga ta’sir qiluvchi barcha holatlar "xavf omillari" umumiy nomi ostida birlashtirilgan.
Xavf omili - xavfni amalga oshirish ehtimoliga yoki oqibatlariga ta’sir qiladigan vaziyat, lekin uning bevosita sababi emas.Agar otilgan gugurt, agar u yonib ketadigan qoplamaga tushib qolsa, valyuta kursining o‘zgarishi ushbu valyuta uchun xom ashyo sotib oladigan korxonaga ta’sir qiladi va o‘qitilgan odam shikastlanmasa guruhlash uchun vaqt topadi.
Ushbu holatlar (qoplama materiallari, sotib olish tarkibi, mashg‘ulotlar) o‘zlari tomonidan xavfli hodisaga olib kelmaydi, ob’ektga ta’sir qilmaydi va oqibatlarga olib kelmaydi. Faqat ular xavfni amalga oshirishga hissa qo‘shadi yoki to‘sqinlik qiladi. Xavf omillari ob’ektning o‘ziga ham, atrof-muhitning xususiyatlariga ham tegishli bo‘lishi mumkin. SHuni ta’kidlash kerakki, birinchidan, korxonaning moliyaviy-iqtisodiy faoliyati natijalariga ta’sir qilishi mumkin bo‘lgan xavf omillari, xavf- xatarlar, tahdidlar va boshqa zararli holatlar cheksizdir; ikkinchidan,biznesni rivojlantirish sharoitlariga qarab, ba’zi omillarning ahamiyati o‘zgarishi mumkin; uchinchidan, barcha xavf omillari, xavf va tahdidlarni turli tasniflash mezonlari bo‘yicha guruhlash mumkin. Shunday qilib, ularni bashorat qilish imkoniyatiga qarab, oldindan ko‘rish mumkin bo‘lgan (oldindan aytib bo‘lmaydigan) xavf va tahdidlarni ajratib ko‘rsatish kerak. Birinchisi, ma’lum bir sharoitlarda vujudga keladigan, iqtisodiy faoliyat tajribasidan ma’lum, o‘z vaqtida aniqlangan va iqtisodiy fan tomonidan umumlashtirilgan.
Kutilmagan tarzda to‘satdan, kutilmaganda yuzaga keladi va raqobatchilar- ning, sheriklarning kutilmagan xatti-harakatlari, huquqiy sohaning o‘zgarishi, ijtimoiy-iqtisodiy yoki siyosiy vaziyatning o‘zgarishi, fors- major holatlari (baxsiz hodisalar, tabiiy ofatlar) bilan bog‘liq. Bunday vaziyatda tadbirkor va turli darajadagi menejerlarning vazifasi xavf yoki tahdidlarni o‘z vaqtida aniqlash va ularning salbiy ta’sirini kamaytirishdir.
Korxonaning iqtisodiy xavfsizligiga tahdid va tahdidlar paydo bo‘lish manbasiga qarab ob’ektiv va subyektiv bo‘linadi. Maqsad korxona yoki uning xodimlarining ishtirokisiz va irodasiga qo‘shimcha ravishda, qabul qilinadigan qarorlar, rahbarning xatti-harakatlaridan qat’i nazar, paydo bo‘ladi: moliyaviy ahvolning holati, ilmiy kashfiyotlar, tan olinishi kerak va boshqaruv qarorlarini qabul qilishda hisobga olinishi kerak. Subyektivlik odamlar, turli organlar va tashkilotlarning, shu jumladan raqobatchilarning davlat va xalqaro korxonalarining qasddan yoki bilmasdan qilingan harakatlari natijasida vujudga keladi. SHuning uchun ularning oldini olish ko‘p jihatdan iqtisodiy munosabatlar sub’ektlariga ta’siri bilan bog‘liq.
Oldini olish imkoniyatiga qarab, engib bo‘lmas kuch va engib bo‘lmas kuch ta’sir qiluvchi omillar ajratiladi. Birinchisi, qaytarib bo‘lmaydigan ta’sirlar (urushlar, ofatlar, favqulodda holatlar1 bilan ajralib turadi, ularni qaror qilishga va niyatiga zid ravishda harakat qilishga majbur qiladi). Ikkinchisini o‘z vaqtida va to‘g‘ri harakatlar bilan oldini olish mumkin. Vujudga kelish ehtimoliga ko‘ra, barcha buzuvchi omillar (xavf zonasining paydo bo‘lishi, xavf, tahdid) to‘satdan paydo bo‘lishi mumkin bo‘lgan aniq (real hayotda, ko‘rinadigan) va yashirin (yashirin, ehtiyotkorlik bilan yashirilgan, aniqlash qiyin) ga bo‘linishi mumkin, shuning uchun ularning aks etishi shoshilinch choralarni talab qiladi, qo‘shimcha harakatlar va vositalar.
Fanda eng katta taqsimlanish xavf va tahdidlarni ularning yuzaga kelish doirasiga qarab ajratishdir: ichki va tashqi.
Korxonadan tashqarida yuzaga keladigan tashqi xavf va tahdidlar (korxonaga zarar etkazadigan ekologik o‘zgarishlar) uning ishlab chiqarish faoliyati bilan bog‘liq emas.Tashqi xavf omillari - iqtisodiy, siyosiy, texnologik, axborot, ijtimoiy-demografik, iqlim va boshqa makroiqtiso- diy omillar, xavf ob’ekti va ob’ekti joylashgan shahar.