Andijon davlat pedogogika instituti

2. Bolalarlug‘atinianiqlashvamustahkamlash.Bolalarlug‘atidagiso‘zlarnimustahkamlashgatarbiyachialohidae’tiborberishizarur. Bu vazifamaktabgachatarbiyayoshidagibolalarningyoshva individual xususiyatlarinihisobgaolganholdaamalgaoshiriladi. Bog‘chayoshidagi bola lug‘atidaso‘zlarningmustahkamo‘rnashishiuchununiko‘ptuartatakrorlashzarur.
Bola xotirasidaqiyinlikbilanmustahkamlanadiganmurakkabso‘zlargaquyidagilarkiradi:
1) umumlashtiruvchiso‘zlar: uyhayvonlari (ot, sigir, qo‘y, echki, eshak); mebel (stul, stol, divan, xontaxta, javon); oyoqkiyimlari (tufli, botinka, shippak, kavush, kalish), idish-tovoqlar (likopcha, kosa, piyola) vahokazolar;
2) mavhumso‘zlar (jimjitlik, sarg‘ish, tozalik, go‘zallik);
3) sifatlarnibildiruvchiso‘zlar (g‘adir-budur, tip- tiniq, nordon, shaharlik, temirdek) vahokazolar. ²⁰
Tovushjihatdanqiyintalaffuzetiladiganso‘zlar (trolleybus, motoroller, ekskavator, eskalator, tipratikan, avtobus, termometr, kotlet, kompot, televizor, plastmassa) vamustaqilo‘zlashtirilishiqiyinbo‘lganso‘zlarbirnechamartatakrorlanadi, bolalargaavvaljo‘rbo‘libtakrorlash, so‘ngrayakkama-yakkatakrorlashtaklifetiladi. Masalan, “Mana likopcha, bizdalikopchalarjudako‘p, hozirnavbatchi 5 ta likopchaolibkeladi. Hozirenagalikopchagaovqatsolibberadi”. Bola lug‘atinimustahkamlashdantashqariboshqavazifa, ya’niso‘zma’nosinianiqlash ham haletilmog‘ilozim. Bolaninghayotiytajribasiyetarlibo‘lmaganligiuchunayrimso‘zlarningma’nosinitezo‘zlashtiraolmaydi. Bu jarayonuzoqdavometib, butunmaktabgachatarbiyayoshinio‘zichigaqamraboladi.
Tarbiyachi-pedagogningo‘zibolalarbilansofadabiytilqoidalarigarioyaqilibso‘zlashishilozim. Buning uchuno‘zbektililug‘atinimuntazamtarzdao‘rganibborishi, adabiytalaffuzqoidalarigarioyaqilganholdagapirishi, o‘qibberishiyokihikoyaqilishi, buyumlar, jonlivajonsiztabiathodisalari, o‘simliklar, hayvonotdunyosi, kattalarmehnati, ijtimoiyhayothodisalarivahokazolaruchunlug‘atchalartuzishikerak. Masalan, har birtarbiyachio‘ziningviloyatigategishlishevagaoidso‘zlarninazardatutib, lug‘atniquyidagichatuzishimumkin: