Andijon davlat tibbiyot instituti farmatsevtik fanlar kafedrasi

Uslubiy ta‘minot va mashg’ulot jihozlanishi: Dori moddalari, asos, havoncha, havoncha dastasi, og‘zi keng shish idishlar, ―Sirtga‖, ―Salqin joyda saqlansin‖ degan yorli-lar, DF X; XI; ma‘ruza, darslik, prezentatsiyalar, ma‘lumotnomalar, adabiyotlar, tar-atma materiallar.
** Mustaqil tayyorlash uchun savollarning muhokamasini zamonaviy pedagogik texnologiyalarning
―Loyiha‖ usulidan foydalanib o’tkaziladi.
Asosiy matn
Kombinirlangan tipdagi surtmalar.
Dori vositasining terapevtik ta‘siriga tayyoriash tehnologik jarayoni jiddiy ta‘sir ko‘rsatib, bunda dori moddasining eruvchanligi, kristall holati o‘zgarishiga olib keladi. Dorihona retsepto‘ra sharoitida mo‘rakkab tarkibli surtmalar uchrab to‘rib, tarkibda dori moddasi asosda erish hususiyatiga ega bo‘lib, erituvchida esa erimaslik yoki aks holatlar uchrab to‘radi. Bunday surtma dorilarni tayyorlashda suspenzion - emulsion aralash to‘rdagi surtma dorilarni tayyoriash tavsiya etiladi. Aralash turdagi surtma dori turi bu ko‘p fazali surtma bo‘lib, uning tarkibida bir va-tda dori moddalar erigan holda, suspenziya hamda emulsiya holida bo‘lishi mumkin. Aralash to‘rdagi surtma dorilarni tayyorlashda -attti- fazani asosga kiritish bilan amalga oshirilib emulsiya surtmasi tayyoriash bilan davom ettiriladi. Bunda birinchidan -attti- fazani moysimon surtma asosiga aralashtirilib, keyin emulsiya lash fazasida tarkaladi. Bundan tash-ari -attti- faza gidrofil hossaga ega bo‘lsa,oldin suvli suyuqlikda ho‘Hash bilan tehnologik jarayonini -ulaylashtirish mumkin. Bunda suvli suspenziyani surtma asosiga aralashtirib quyidagi sistemani, yani suvli emulsiya, yogli suspenziya holati da amalga oshirish mumkin.
Yu-oridagilardan kelib chikkan holda aralash to‘rdagi surtma dorilarni tayyoriash surtma tarkibiga kiruvchi dori moddasining fizik- kimyoviy hossalari hisobga olingan holda suspenzion hamda emulsion to‘rdagi surtma dorilarni tayyoriash koidalaridan foydalaniladi va quyidagi tehnologik jarayonla r bajariladi:

1. 
   asosni tayyoriash;
   
2. 
   suvli faza -dori moddalarning suvli eritmasini tayyoriash;
   
3. 
   emulsiyalash;
   
4. 
   -attti- dori moddalarini kiritish;
   
5. 
   gomogenlashtirish;
   

Surtmalar magistral dorixati murakkab tarkiblardan tuzilgan bo‘lib, ularda dori moddalar asosda eritilib, kukunsimon holda va dori moddalarning suvli eritmalari holida aralashib kelishi mumkin. Bunday murakkab tizimli tarkibni tayyorlash oddiy tizimdagi surtmalar texnologiyasi prinsipida olib boriladi.
Rp.: Un-. Acidi borici 3% 25,0
Li- Burovi 5,0 M.f.un-.
D.S. Zamburug‘li teri kasalliklarida
Yozilgan surtma suspenziya-emulsiya tipiga kiradi. 0,75 g borat kislota 0,5 g vazelin moyi bilan disperclanadi, shundan so‘ng vazelin bilan eziladi. Tayyor surtmaga oz-ozdan Burov suyuqligi qo‘shib aralashtiriladi, bunda dagal emulsiya hosil bo‘ladi. SHu sababli surtilganda antiseptik va sovituvchi ta‘siri tezro- ruyobga chi-adi.
Rp.: Mentholi
Cocaini hydrochloridi aa 0,1
Sol.Adrenalini hydrochloridi 1:1000 -tt XX
Zinci oxydi 0,5
Lanolini
Vaselini aa 10,0 Ol.vaselini 5,0 M.f.un-.
D.S.
Mentol yog‘da eriydi, uni surtmaga eritma tipida kiritiladi. Kokain va adrenalin gidroxlorid suvda eriydi: ularni emulsion surtma tayyorlash koidasi buyicha kiritiladi. Rux oksid suvda ham, yog‘da ham erimaydi, uni trituratsion surtmalar tayyorlash koidasi buyicha qo‘shiladi. Mentolni suyuq parafinda chinni kosachada sekin -izdirib eritiladi. Rux oksidini mayda kukun -ilib bir necha tomchi mentolli eritma tomizilib eziladi va oldindan tayyorlangan surtma asosi aralashmasi (vazelin va lanolin aralashmasi) qo‘shiladi. Oxirida suyuq parafindagi mentol eritmasini aralashtiriladi. Hovonchaning dastasi bilan surtmada chukurcha -ilinib, unga adrenalin gidroxlorid eritmasi tomiziladi, so‘ng unga kokain gidroxlorid qo‘shiladi. U eriganidan so‘ng surtma yaxshilab aralashtiriladi.