Andijon davlat tibbiyot instituti farmatsevtik fanlar kafedrasi

Cheklangan bo‟kuvchi YUMB lar eritmasini tayyorlash
Dori texnologiyasida eng kup ishlatiladigan -isman bukuvchi YUMB larga jelatin, kraxmal, metilselyuloza, natriy karboksimetilselyuloza, polivinol va xakozalar kiradi. Bu eritmalar texnologiyasi o‘ziga xos bulib, xar biri -ushimcha jarayonlarni talab -ilinadi.
Jelatin- oksil tabiatli YUMB bo‘lib, jelatina eritmalari asosan me‘da , o‘pka, ichaklar yalliglanishi va qon aralash suyuqliklar chiqqanda qonni to‘xtatish maqsadida qo‘llaniladi va uning tarkibida kalsiy bo‘lishi uni -on toxtatish xususiyati bilan bog‘liq deb tushuniladi. Jelatina bo‘kish jarayonida ma‘lum xajmgacha kattalashib bo‘kish jarayonida to‘xtaydi.
Misol: Rp: Solutionis Gelatinae 4%-50 ml
Misce. Da . Signa. 1 osh -oshi-dan xar 2 soatda.
Texnologiyasi: CHinni kosachaga 2,0 jelatin solinadi va 4-10 barobar suv -uyib 30-40 da-iaga qoldiriladi. Keyin suvning qolgan qismini qushib suv xammomiga 60-70єS da erib ketguncha quyiladi. Bemorga beriladigan idishga 2 kavat doka orqali suzib o‘tkaziladi va yorliqlanadi
Kolloid suzi grekcha kolla-elim eidos-uxshash so‘zlaridan kelib chiqqan. Kolloid eritmalar mikrogeterogen sistema bo‘lib, ularda dispers faza mitsellalardan iboratdir.
Zarrachalar o‘lchami 1-100 nm. Bu eritmalar termodinamik jihatdan turg‘un bo‘lmagan tizimlar bo‘lganligi uchun tez kaogulyasiyaga uchraydi. Natijada cho‘kmaga aylanishi ham kuzatiladi. Kolloid eritmalar elektrolitlar, harorat mexanik ta‘sir, yorug‘lik, elektr toki ta‘sirida ham kaogulyasiyaga uchraydi.
Kolloid eritma hosil -iluvchi dorivor moddalarga protargol, kollargol, ixtiol va boshqalar kiradi. Bu moddalardan eritma tayyorlash usuli mitsellalarning tarkibiga bog‘li-. Farmatsevtika amaliyotida asosan gidrozollyar ishlatiladi, bularda dispersion muhit sifatida tozalangan suv bo‘ladi. Tushuntirish matni
Zarrachalar katta o‘lchamlarda bo‘lgani uchun kolloid eritmalar bir qancha o‘ziga xos xususiyayatlarga egadir: osmotik bosimning pastligi, dializga bo‘lgan xususiyati sustligi, kichik diffuzion xususiyatga egaligi, eritmalarni o‘tayotgan nurda ko‘rilganda nurni har xil tomonlarga yoyish xususiyati (Tindal konusi). Kolloid eritmalarning mitsellasi tinmas tartibsiz harakatda bo‘ladi. Bu Broun harakatidir.
Kolloid eritmalar sedimentatsion turg‘un bo‘ladi. Sedimentatsiya –bu zarrachalarning og‘irlik kuchi ta‘sirida cho‘kishi. Kolloid eritmalarning zarrachalarini cho‘kishiga brouni xarakati to‘s-inlik -iladi.
Kolloid eritmalar – agregativ va termodinamik turg‘un bo‘lmagan sistemalardir, chunki zarrachalar orti-cha yuza energiyasiga egadir. Ushbu energiya kamayishi natijasida kolloid eritmalar koagulyasiyaga uchraydi. Koagulyasiya – bu dispers sistemadagi zarrachalarni o‘zaro birlashib, kattaro- komplekslar xosil -ilishidir.
Kolloid eritmalar -aytarilish xususiyatiga ega emas. Agar kolloid eritmani parlasak yoki elektrolit yordamida cho‘ktirilgandan keyin unga suv -o‘shilsa, kolloid eritma xosil bo‘lmaydi. Bundan tash-ari ko‘p sa-langan eritma ―-arish‖ xususiyatiga ega. Bu moddalarning birlashishi va koagulyasiyaga uchrashi. SHu xususiyat bilan ular chin eritmalardan far- -iladi.
Kolloid eritmalarning turg‘unligi bir necha faktor ta‘sirida yo‘qoladi. Bular xaroratni o‘zgarishi, muxitning phi, yorug‘lik ta‘siri va elektrolitlarni qo‘shilganda. Elektrolitlar gidratlanib, kolloid eritmaning mitsellasidan suvni tortib oladi va kolloid zarrachalarning atrofidagi suv obig‘ini buzadi, bu esa zarrachalarning kattalashishiga va cho‘kishiga olib keladi.
Sistemaning turg‘unligini ta‘minlashda zarrachalarning yuzasidagi zaryad, solvat qobig‘i, dispers fazaning zarrachalarning atrofidagi YUMB va sirt faol moddalardan qobig‘ katta axamiyatga ega.
Dispers fazaning zarrachalari atrofida YUMB va sirt faol moddalardan qobig‘ bo‘lsa, bunday kolloidlar ximoyalangan deyiladi. Ularning zarrachalar o‘lchami fiziologik membranalardan o‘tmagani uchun , ushbu moddalar so‘rilmaydi va ularning preparatlari maxalliy ta‘sirga ega. Himoyalangan kolloidlar eritmasini tayyorlash
Farmatsevtika amaliyotida ximoyalangan kolloid preparatlardan asosan protargol, kollargol va ixtiol ishlatiladi.
Protargol va kollargol eritmalari antiseptik, yallig‘lanishga -arshi va burushtiruvchi sifatida ishlatiladi.