Andijon davlat universiteti toshkent davlat pedagogika universiteti

Radiatsion gigiena – odam organizmini radiatsiya ta`siridan muxofaza qilish 
tadbirlari, nurlanishning me`yoriy ko’rsatkichlarini belgilash va nazorat kqilish 
bilan shug’ullanuvchi fandir. Radiatsion gigienaning ikki turi - kommunal va 
professional radiatsion gigienaga buo’linadi. Radiatsion gegiena, ionlovchi nur 
manbalari o’rnatilgan binolar, ishchi xodimlar, bemorlar va atrofda joylashgan 
xonalarning sanitariya-gigiena me`yoriy ko’rsatkichlari, muxofaza vositalarining 
nazorati, radioaktiv fon, qurilish materiallari, mineral o’gitlar kabi radiaktivligi 
yuqori moddalarning texnogen radioaktiv foni, suv, oziq-maxsulotlar radiaktivligi, 
professional nurlanishning individual normativlari, radioaktiv chiqindilarni 
to’plash, saqlash, (kumish), energetik yadro qurilmalari - atomoxodlar, AESlar 
chiqindilarini utilizatsiyasi bilan shug’ullanadi. Radiatsion gigienaning asosiy 

---

19 
me`yoriy xujjati «Sanitarnie pravila i normi pri rabote s radioaktivnimi izotopami», 
«Normi radiatsionnoy bezopasnosti - NRB-96» xisoblanadi. 
Radiatsion immunologiya – Radiatsiyaning immunitetga ta`siri va shu orqali 
immunologik faktorlar, ularning mexanizmlarini o’rganish bilan shug’ullanuvchi 
fandir. 
Radiatsion mikrobiologiya – ionlovchi nurlarning mikrobiologik ob`ektlarga 
ta`siri, mikroblarda radiatsion mutatsiya, sterilizatsiya, mikrob o’zgarishlari 
vositasida turli radiobilogik jarayonlarni o’rganish bilan shug’ullanuvchi fandir. 
Yer shari bir necha 10 km qalinlikka ega atmosfera qatlami bilan o’ralgan. Bu 
qatlam fazodan kelayotgan kuchli nur oqimini yutadi. Yerga kosmik nurlarining 
kichik bir ulushigina yetib keladi. Er yuzasidan yuqoriga ko’tarilgan sari bu 
nurlarning miqdori ortib boradi, uzoq vaqt davomida 80-100 km va undan 
balandlikda bo’lish hayot uchun xavfli. Yer atrofidagi radiatsiya, yerning magnit 
belbog’lari 
sohasida 
ayniqsa 
kuchli. 
Fan va texnikaning rivoji tufayli XX asrning ikkinchi yarmida kosmik parvozlar va 
sayoxatlar erasi boshlandi. Bu yangi muammolarni tug’dirdi. Parvozlar jarayonida 
radiatsiyaning turli jonzodlar, birinchi navbatda odam organizmiga ta`sirini 
o’rganish va kosmonavtlarni fazo radiatsiyasidan saqlash bilan shug’ullanuvchi 
radiobiologiyaning yangi bir sohasi - kosmik radiobiologiya yuzaga keldi. Bu fan 
sayyoralararo sayoxatlarda kosmonavtlar organizmiga nur ta`siri va undan 
muxofazalash muammolari bilan shug’ullanadi. Xozirgi paytda kosmik 
sayoxatlarni ta`minlovchi yadro energetik qurilmalari yaratilgan.