Andijon mashinasozlik instituti “sanoat ishlab chiqarishni tashkil etish” kafedrasi

1.Eski uskunani almashtirish. Bunda asosiy vositaning taalluqli qismi qiymati va unga mos eskirishso’mmasi hisobdan chiqariladi, balans qiy-matiga teng bo’lgan zarar hisobga olinadi va aktivning boshlang’ich qiyma-
ti xarajatlar miqdoriga ko’payadi. Misol uchun, shifr tomning qiymati 12.000.000 so’m, eskirishi darajasi 80%, qiymati 6.000.000 bo’lgan yangi zanglamaydigan rux tunikaga almashtiriladi. Holatini yaxshilash bilan bog’liq xarajatlarining te-gishli xarajatlar moddasiga kiritilishi quyidagicha rasmiylashtiriladi:
Eski tomni taalluqli qismini olib tashlash qiymatini hisobi:
Dt eskirish summasi
(eski tom, 12.000.000 * 80%) 9.600.000
Dt Qayta qurish xarajatlari 2.400.000
Kt Bino (eski tom) 12.000.000

Binoning yangilangan qismi (yangi tom) qiymatini buxgalteriya yozuvlarida quyidagicha o’tkazma bilan rasmiylashtiriladi hisobi:

Dt Bino (yangi tom) 6.000.000
Kt Pul mablag’lari 6.000.000

Zarar asosiy vositaning boshlang’ich qiymatning eskirish hisoblanmay qolgan qismini ifodalaydi. Demak ko’rinib turibdiki, bu usulni qo’llash uchun asosiy vositaning almashtirilayotgan eski komponentning qiymati va mos ra-vishda hisoblangan eskirish darajasi aniq bo’lishi kerak yoki nisbatan aniqlash imkoniyati mavjud bo’lishi kerak.

Aktiv schyotining oshishi. Aktivlar schyotining oshishi tamoyili eski aktivning qiymati va jamlangan eskirish summasi to’g’risidagi ma’lumotlar mavjud bo’lmaganda qo’llaniladi. Holatini yaxshilash xarajatlari aktivlar hisob-varag’iga debetlanadi. Almashtirilishi zarur bo’lgan bir aktivning qiymati va jamlangan eskirish schyotidan chiqarilib yuborilmaydi, chunki uning haqi-qiy qiymatini hisoblash murakkab tuyuladi. Bu usulni qo’llashning natijasi bo’lib, umumiy qiymatning va jamlangan eskirishning oshirilgan baholanishi hisoblanadi. Asosan, eski aktivning balans qiymati ayirboshlash vaqtida nisbatan past bo’ladi. Agarda komponentning eskirishi uni ayriboshlashga olib kelsa, unda amortizatsiya darajasini qayta ko’rib chiqish zarur.