Andijon qishloq xo`jalik va agrotexnologiyalar instituti muxandislik grafikasi moduli (mg-1104) 2-mavzu

2. Qirqimlar
QIRQIMLAR
Agar detal bitta kesuvchi tekislik yordamida kesilib mohiyati ochib berilsa, oddiy qirqim deyiladi.
Agar detal bit necha kesuvchi tekisliklar yordamida kesilib mohiyati ochib berilsa, murakkab qirqim deyiladi.

Qirqimlar

Oddiy qirqim

Murakkab qirqim

Kesimlar ham qirqimlar kabi O’zRST 2.305-97 ga muvofiq bajariladi. Kesimda detalning faqat tekislik bilan kesilgan yuzasi ko’rsatiladi. Kesimlar detallarning bevosita o’zida yoki chetga chiqarib tasvirlanadi chetga chiqarib tasvirlangan kesimlar yuzasi asosiy kontur tutash chizigida bajariladi.

Kesimlar ham qirqimlar kabi O’zRST 2.305-97 ga muvofiq bajariladi. Kesimda detalning faqat tekislik bilan kesilgan yuzasi ko’rsatiladi. Kesimlar detallarning bevosita o’zida yoki chetga chiqarib tasvirlanadi chetga chiqarib tasvirlangan kesimlar yuzasi asosiy kontur tutash chizigida bajariladi.

Kesimlar

3. Sirtlarning soyalari

Chizma chizishda uning hajmliligini sezish zarur. Buyumning hajmi (uch ulchovga egaligi) unga tushib turgan yorug’lik yordamida yaxshi aniqlanadi. Chizmada buyumlarning hajmini tasavvur qilish yorug’lik va soya yordamida bajariladi. Buyum ustiga tushgan yorug’lik uning xarakteriga qarab har xil: eng yorug’idan toki tim qoragacha bo’lishi mumkin.

Agar detallar yonma-yon joylashgan bo’lsa, u vaqtda detallar yuza siga tushgan yoruglikni quyidagicha nomlanadi:

• O’z soyasi,
• Yarim soya,
• Tushuvchi soya,
• Refleks
• Yaltirog`i

Tushuvchi
soya

3. Sirtlarga soya berish usullari

1. Nuqtalar yordamida soya berish. Bu usulda buyumning yoruglantirilgan tomonida nuqtalar siyrak qo`yilib soyalanadi, yoruglik kam tushadigan va yoruglik tushmaydngan orqa tomonlarida nuqtalarni zichlashtirnb soyalanadi.
2. To’g’ri chiziqlar, ya’ni shtrixovka yordamida soya berish. Bunda soyalar silindr va konusda asosan sirt yasovchilari bo’yicha chiziladi va chetki yasovchilarga yaqinlashgan sari ular zichlashtirib boriladi. Yassi rasmlarda koordinata o’qlariga parallel shtrixlash mumkin. Sferashaklidagi sirtlarda esa sfera qiyofasiga konsentrik bo’lgan aylanalar chiziladi.

3. Shrafirovka usulida soya berish. Bunda soyalash to’r shaklida bajariladi, ya’ni ikki tomonlama (yasovchisiga va yo’naltiruv-chisiga parallel yo’nalishda) to’gri chiziqlar bilan shtrixlanadi. Aylanish sirtlari sirt yasovchisiga parallel va sirt yuzasida yotuvchi ellipssimon chiziqlar yordamida soyalanadi.