«Aniq fanlar» kafedrasi fanidan ma’ruzalar matni

Tayanch iboralar: Berilganlar massivi tushunchasi, ko‘p o‘lchamli statik massivlar, ko‘p o‘lchamli massivlarni initsializatsiyalash, matrtsa,indeks,xotira,dinamik massivlar , funksiya,massivlar.
Dinamik massivlar bilan ishlash: Statistik massivlarning kamchiliklari shundaki, ularning o‘lchami oldindan ma’lum bo‘lishi kerak, undan tashqari bu o‘lcham berilganlarga ajratilgan xotira segmentining o‘lchami bilan chegaralangan. Ikkinchi tomondan, yetarlicha katta o‘lchamdagi massiv e’lon qilib, konkret masala yechilishida ajratilgan xotira to‘liq ishlatilmasligi mumkin. Bu kamchiliklar dinamik massivlardan foydalanish orqali bartaraf etiladi, chunki ular programma ishlashi jarayonida zarur bo‘lganda kerak o‘lchamdagi massivlarni yaratish va zarurat qolmaganda yo‘qotish imkoniyatini beradi.

Dinamik massivlarga xotira ajratish uchun malloc(), calloc() funksiyalaridan yoki new operatoridan foydalanish mumkin. Dinamik obyektga ajratilgan xotirani bo‘shatish uchun free() funksiyasi yoki delete operatori ishlatiladi.

Yuqorida qayd qilingan funksiyalar alloc.h kutubxonasida joylashgan.

Malloc() funksiyasining sintaksisi

void * malloc(size_t size) ;

ko‘rinishida bo‘lib, u xotiraning uyum qismidan size bayt o‘lchamidagi uzluksiz sohani ajratadi. Agar xotira ajratish muvaffaqiyatli bo‘lsa, malloc() funksiyasi shu soha boshlanishining adresini qaytaradi. Talab qilingan xotirani ajratish muvaffaqiyatsiz bo‘lsa, funksiya NULL qiymatini qaytaradi.

Sintaksisdan ko‘rinib turibdiki, funksiya void turidagi qiymat qaytaradi. Amalda esa konkret turdagi obyekt uchun xotira ajratish zarur bo‘ladi. Buning uchun void turini konkret turga keltirish texnologiyasidan foydalaniladi. Masalan, butun turdagi uzunligi 3 ga teng massivga joy ajratishni quyidagicha amalga oshirish mumkin:

int * pInt=(int*)malloc(3*sizeof(int));

malloc() funksiyasidan farqli ravishda calloc() funksiyasi massiv uchun joy ajratishdan tashqari massiv elementlarini 0 qiymati bilan initsializatsiya qiladi. Bu funksiya sintaksisi

void * calloc (size_t num, size_t size) ;

ko’rinishda bo‘lib, num parametri ajratilgan sohada nechta element borligini, size har bir element o‘lchamini bildiradi.

Free() xotirani bo‘shatish funksiyasi o‘chiriladigan xotira bo‘lagiga ko‘rsatkich bo‘lgan yagona parametrga ega bo‘ladi:

void free (void * blok)

free() funksiyasi parametrining void turida bo‘lishi ixtiyoriy turdagi xotira bo‘lagini o‘chirish imkonini beradi.

Quyidagi programmada 10 ta butun sondan iborat dinamik massiv yaratish, unga qiymat berish va o‘chirish amallari bajarilgan.

#include

#include

int main()

{

int * pVector;

if ((pVector=(int*)malloc(10*sizeof(int)))==NULL)

{

cout<<”Xotira yetarli emas!!!”;

return 1;

}

// ajratilgan xotira sohasini to‘ldirish

for(int i=0; i<10; i++) * (pVector+i)=i;

// vektor elementlarini chop etish

for(int i=0; i<10; i++) cout<<*(pVector+i)<<”end1”;

// ajratilgan xotira bo‘lagini qaytarish (o‘chirish)

free (pVector) ;

return 0;

}

Keyingi programmada nxn o‘lchamli haqiqiy sonlar massivining bosh diagonalidan yuqorida joylashgan elementlar yig‘indisini hisoblash masalasi yechilgan.

#include

#include

int main()

{

int n ;

float * pMatr, s=0;

cout<<”A(n,n): n=”;

cin>>n;

if((pMatr=(float*)malloc(n*n*sizeof(float)))==NULL)

{

cout<< Xotira yetarli emas!!!”;

return 1;

}

for(int i=0; i

for(int j=0; j>*(pMatr+i*n+j);

for(int i=0; i

for(int j=i+1; j

cout<<”Matritsa bosh diaonalidan yuqoridagi”;

cout<<”elementlar yig’indisi S=”<

return 0;

}

new operatori yordamida, massivga xotira ajratishda. Obyekt turidan keyin kvadrat qavs ichida obyektlar soni ko‘rsatiladi. Masalan, butun turdagi 10 ta sondan iborat massivga joy ajratish uchun

pVector=new int[10];

ifodasi yozilishi kerak. Bunga qarama-qarshi ravishda, bu usulda ajratilgan xotirani bo‘shatish uchun

delete []pVector;

ko‘rsatmasini berish kerak bo‘ladi.

Ikki o‘lchamli dinamik massivni tashkil qilish uchun

int **a;

ko’rinishidagi «ko‘rsatkichga ko‘rsatkich» ishlatiladi.

Boshda massiv satrlari soniga qarab ko‘rsatkichlar massiviga

dinamik xotiradan joy ajratish kerak:

a=new int *[m] // bu yerda m massiv satrlari soni

Keyin, har bir satr uchun takrorlash operatori yordamida xotira ajratish va ularning boshlang‘ich adreslarini a massiv elementlariga joylashtirish zarur bo‘ladi:

for(int i=0; i

Shuni qayd etish kerakki, dinamik massivning har bir satri xotiraning turli joylarida joylashishi mumkin (7.1 va 7.3-rasmlar).

Ikki o‘lchamli massivni o‘chirishda oldin massivning har bir elementi (satri), so‘ngra massivning o‘zi yo‘qotiladi:

for (i=0;i

delete [] a [i] ;

delete [] a;

Matritsani vektorga ko‘paytirish masalasi uchun dinamik massivlardan foydalanishga misol:

void main()

{

int n,m;

int I,j; float s;

cout<<”\n n=”;cin>>n; // matritsa satrlari soni

cout<<”\n m=”;cin>>m; // matritsa ustunlari soni

float *b=new float[m];

float *c=new float[n];

// ko‘rsadakichlar massiviga xotira ajratish

float **a=new float *[n];

for(int i=0; i

a[i]=new float[m]; //dinamik xotira ajratish

for(j=0; j>b[j];

for(i=0; i

for(j=0;j>a[i,j];

for(i=0;i

{

for(j=0,s=0; j

c[i]=s;

}

for(i=0; i

delete[]b;

delete[]c;

for(i=0; i

delete[]a;

return;

}