Aniq va tabiiy fanlar metodikasi kafedrasi

Izomeriyasi va olinish usullari .


Izomeriya turlari.
To‘yingan bir asosli karbon kislotalar yog‘ kislotalar deb ham ataladi, chunki bu kislotalarning birinchi vakili yog‘lardan olingan. To‘yingan bir asosli yog‘ kislotalarni nomlashda, ko‘pincha
ularning trivial nomlaridan foydalaniladi. Bu nom kislota qanday xomashyodan olinganligini ko‘rsatadi, masalan, ularning birinchi vakili H—COOH chumoli kislota deb ataladi, chunki dastlab chumolidan ajratib olingan. Xuddi shunga o‘xshash, valerian kislota — valeriana o‘simligining ildizidan olingan.
Ba’zida tarmoqlangan tuzilishga ega bo’lgan kislotalarni nomlashda -, -, -, - harflaridan foydalaniladi:

Kislotalarni ratsional nomenklatura bo’yicha sirka kislotani asos qilib olib, atrofidagi radikallarni nomini yozgan holda nomlash mumkin. Masalan:

Sistematik nomenklaturaga ko‘ra kislotalarning nomi tegishli uglevodorod nomiga kislota so‘zini qo‘shish bilan hosil qilinadi:

To‘yingan karbon kislotalarda aldegidlardagi singari izomeriyaning ikki turi: uglerod skeletining va karboksil gruppaning zanjirda turlicha joylanishidan kelib chiqadigan izomeriyasi mavjud:

Olinish usullari. 1. Birlamchi spirtlar oksidlanganda dastlab aldegid, so‘ngra kislota hosil bo‘ladi. Bunda uglerod atomlarining soni o‘zgarmaydi:

2. Gemigaloidli uglevodorodlar, orto-efirlar, amidlar, kislota angidridlari va xlorangidridlari gidrolizlanishidan hosil bo‘ladi.


3. Ikki asosli karbon kislotalarni qizdirib asetosirka efir asosida sintez qilish orqali va yog‘-moylarni gidrolizlab olinadi.
4. Metallorganik birikmalardan olish mumkin:
Nazorat savollari

1. 
   Karbon kislata izomeriyasi haqida nimalarni bilasiz?
   
2. 
   Karbon kislotalarning olish usullari qanday?
   
3. 
   Karbon kislotalarning olishning qanday axamiyatli tomoni bor?