Aniq va tabiiy fanlar metodikasi kafedrasi

Alkanlarning tabiiy manbaalari va olinish usullari. Alkanlar asosan tabiiy manbalardan va sintez usuli bilan olinadi.
Alkanlarning asosiy manbai neft va tabiiy gazdir. Tabiiy gaz 95-98% metan, 2-5% etan, propan, butandan iborat bo’ladi. Neftni qayta ishlab alkanlar aralashmasi olinadi.
Toshko’mir yoki qo’ng’ir ko’mirni vodorod bilan molibden, volfram yoki nikel metallarining oksidlari va sulfidlari ishtirokida 450-470S, 300 atm. bosimda gidrogenlanadi. Buning natijasida alkanlar va tsikloalkanlar hosil bo’ladi.
Alkanlarning olinishi
Alkanlarning (shuningdek, boshqa uglevodorodlar kabi) asosiy manbai neft va tabiiy gaz bo’lib, ular odatda birga uchraydi.
Galogenli alkanlarni qaytarish:
Palladiy ishtirokida katalitik gidrogenlash jarayonida galloalkanlar alkanlarga aylanadi:
RCH₂ CI+ H₂ → RCH₃ + HCl
Spirtli ichimliklarni qaytarish:
Spirtlarning qaytarilishi bir xil miqdordagi uglerod atomlarini o’z ichiga olgan uglevodorodlarning hosil bo’lishiga olib keladi.Masalan, butanolning qaytarilish reaktsiyasi (C₄H ₉OH) LiAlH ₄ ishtirokida sodir bo’ladi . Bunda suv chiqariladi.

Karbonil birikmalarini qaytarish:
Kijner-Volf reaktsiyasi:

Reaksiya gidrazindan ortiq miqdorda yuqori temperturada qaynaydigan erituvchi KOH ishtirokida olib boriladi.
Klemmensen reaktsiyasi :

To’yinmagan uglevodorodlarni gidrogenlash
Alkenlardan :
C_nH_2n + H₂ → C_nH_2n+2
Alkinlardan:
C_nH_2n-2 + 2H₂ → C_nH_2n+2
Reaksiya nikel, platina yoki palladiy birikmalari bilan katalizlanadi.